Η Γυναίκα της ΕΟΚΑ

Από  www.apopsi.com.cy
Η προσφορά της γυναίκας στον αγώνα έχει ήδη αποτιμηθεί από τον αρχηγό Διγενή στα Απο-μνημονεύματά του και στο Χρονικόν με τρόπο αδιαμφισβήτητο. Ήξερε να παίζει με δεξιοτεχνία το παιχνίδι του ανταρτοπόλεμου και ήξερε να κινείται με μυστικότητα και πονηριά, άλλοτε φιλεύοντας τους ΄Aγγλους στρατιώτες που περιπολούσαν έξω από το σπίτι της με φρούτα από τον δενδρόκηπό της, για να μην τους αφήσει να μπουν στο σπίτι όπου έκρυβε το κρησφύγετο του αντάρτη και άλλοτε κουβεντιάζοντας μαζί τους για να τους καθυστερήσει. Ελεύθερη μέσα στα κρατητήρια, όπου βασανίστηκε απάνθρωπα, χωρίς κλάμα στο άκουσμα του θανάτου του παιδιού της, δείχνοντας ότι είχε το σθένος και την ευψυχία που στήριξαν τον αγώνα.
Με το Λόγο του Διγενή
Ο Διγενής στα Απομνημονεύματά του αναφέρεται με θαυμασμό στις γυναίκες του Αγώνα δηλώνοντας μάλιστα ρητά ότι «δεν υπήρξε γυναίκα καταδότης». Ο λόγος του τους απένειμε το μεγαλύτερο έπαινο: «Η Ελληνίς Κύπρια εφάνη αξία των ωραιοτέρων ελληνικών παραδόσεων» (σ. 227). «Εις πολύ εμπιστευτικάς αποστολάς εχρησιμοποίουν το γυναικείον φύλον» (σ. 226). «Oταν ομιλώ περί νεολαίας περιλαμβάνω τόσον τους νέους, όσον και τας νεάνιδας. Αι νεάνιδες της Κύπρου όχι μόνον δεν υστέρησαν εις τόλμην και αυτοθυσίαν, αλλά και εφάνησαν πραγματικαί Σπαρτιάτισσες, Σουλιώ-τισσες και Μεσολογγίτισσες» (σ. 40).
Στο Χρονικόν Αγώνος ΕΟΚΑ, ο στρατηγός Γρίβας Διγενής αναφέρει: «Η συμβολή της Ελληνίδας Κυπρίας εις τον Aπελευθερωτικόν Aγώνα υπήρξε εξόχως σημαντική. Με βαθείαν συγκίνησιν αναλογίζομαι την πολύτιμον συνεισφοράν της εις τον αγώνα. Με παραδειγματικήν αυταπάρνησιν ανέλαβε και εξετέλεσε κατά τρόπον αξιοθαύμαστον πάσαν αποστολήν, μη ορρωδήσασα προ ουδενός κινδύνου. Όλαι αι Eλληνίδες των πόλεων και των χωριών της Κύπρου δεν υστέρησαν ουδενός εις πράξεις ηρωισμού και αυτοθυσίας. Και εις αυτόν τον ένοπλον αγώνα έλαβον αύται μέρος» (σ. 59). Ο πολιτικός αρχηγός του Αγώνα Αρχιεπίσκοπος Μακάριος αναφέρεται με τον ίδιο θαυμασμό στην προσφορά της Γυναίκας στον Αγώνα.
Το προφίλ της Γυναίκας του ‘50
Ποια ήταν, όμως , η ηρωίδα Γυναίκα του ‘50; Ζει στην κλειστή αγροτική κοινωνία της Κύπρου, σε μια οικονομία που χαρακτηρίζεται από τους ΄Aγγλους αξιοθρήνητη, με κύρια ασχολία το σπίτι, τα χωράφια και τις μικρές βιοτεχνίες, με μόρφωση κατά κανόνα την Δημοτική Εκπαίδευση, με νέες που φοιτούν σε μικρό ποσοστό στα Γυμνάσια (4.036 το 1952 κορίτσια σε σχέση με 10.321 αγόρια) και πολύ λίγες περιπτώσεις γυναικών με Ανώτατη Εκπαίδευση. ΄Hδη ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε αποτρέψει ακόμη περισσότερο την φοίτηση γυναικών στην ανώτατη εκπαίδευση μια και ένα τέτοιο εγχείρημα είχε ως προϋπόθεση την φοίτηση εκτός Κύπρου.
Εκπαιδευτική έρευνα του 1946, παρουσιάζει το 46% των Κυπρίων να είναι οργανικά αναλφάβητοι με το μεγαλύτερο ποσοστό να ανήκει στις γυναίκες.
Στην ανάπτυξη της Ελληνίδας γυναίκας της Κύπρου αδιαμφισβήτητο ηγετικό ρόλο είχε η Εθναρχούσα Εκκλησία της Κύπρου, με την διατήρηση της συνοχής του φρονήματος όλων των ηλικιών μέσα κυρίως από τις εκκλησίες και τα σχολεία και στη συνέχεια, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με την ίδρυση της ΟΧΕΝ (Ορθόδοξος Χριστιανική Eνωσις Νέων/ Νεανίδων), η οποία κατά την διάρκεια του αγώνα αριθμούσε περίπου 20.000 μέλη. Στόχος ήταν η μεταλαμπά-δευση στις ψυχές των νέων, αγοριών και κοριτσιών, της πίστης στην πατρίδα, την ελληνοχριστιανική παράδοση και του πόθου για διατήρηση του ελληνικής ψυχής της Κύπρου.
Ακόμη, πρέπει να επισημανθεί ότι η Ελληνίδα του αγώνα της Κύπρου, είναι αυτή που βίωσε τα Οκτωβριανά (1931) και διαδήλωσε με κάθε τρόπο την αντίθεσή της στη συνεχιζόμενη αγγλική κατοχή. ΄Eζησε την ματαίωση των αποτελεσμάτων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η συμμετοχή σε αυτόν του πατέρα, αδερφού και παιδιού της δεν έδωσε το αναμενόμενο αντάλλαγμα, την Ένωση με την Ελλάδα, όπως υπόσχετο ο αποικιοκράτης. Συμμετείχε ακόμη στο Ενωτικό Δημοψήφισμα του 1950 ως μέρος του 96,5% του λαού που εξέφρασε τη θέλησή του για ΄Eνωση με την Ελλάδα με αδιάψευστη μαρτυρία τις υπογραφές της. Δεν ήταν επομένως απροετοίμαστη για τον μεγάλο αγώνα και δεν ήταν τυχαίο το γεγονός ότι οι μάνες με την έναρξη του αγώνα προέτρεπαν τα παιδιά τους να ενταχθούν σε αυτόν. Αυτό που συνείχε την οικογένεια ήταν η διαφορετικότητα από τους «ξένους», τους κατακτητές, των οποίων τις ενέργειες έβλεπαν πάντα με καχυποψία.
Συμμετοχή σε όλες τις μορφές του Αγώνα
Συμμετείχαν σε όλες τις πτυχές του αγώνα σε όλη την διάρκειά του. Διαδηλώνουν και διαμαρτύρονται για τους συγγενείς κρατούμενους, αντιστέκονται παθητικά και ενεργητικά, μποϊκοτάρουν τα αγγλικά προϊόντα, φοιτούν στα κρατητήρια και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Η μικρή Μύρια, νήπιο ακόμη, την οποία αναφέρει στα Απομνημονεύματά του ο Διγενής ως τον καλύτερο φρουρό, μια και κάθε φορά που έβλεπε ΄Aγγλο στρατιώτη φώναζε εναντίον του, οι μικρές μαθήτριες με την μπλε ποδιά και την αλατζιά που κουβαλούσαν όπλα, πέτρες και αλληλογραφία κάτω από τις ποδιές τους, οι γυναίκες που ύφαναν 5.317 πήχεις αλατζιάς για να υλοποιήσουν την παθητική αντίσταση και το μποϊκοτάζ των αγγλικών προϊόντων, οι κρατούμενες νέες με την ελεύθερη ψυχή που έραβαν κρυφά ελληνικές σημαίες και υπέμεναν τα βασανιστήρια, οι αγωνίστριες γυναίκες με όπλα και χειροβομβίδες που συγκρούονταν με τον βρετανικό στρατό, για να διευκολύνουν την διαφυγή των ανταρτών, οι γυναίκες της ΠΕΚΑ, της ΑΝΕ και της ΟΧΕΝ που πολυγραφούσαν φυλλάδια, αναρτούσαν πανό, διαδήλωναν, προμήθευαν τους αντάρτες με τρόφιμα και ρούχα και έριχναν βόμβες, οι Σύνδεσμοι και οι ομάδες κρούσεως, οι γυναίκες που κράτησαν την μάχη των σημαιών και των συνθημάτων, οι οικοκυρές που μετέτρεψαν τα σπίτια τους σε κρησφύγετα και δεν έκλαψαν στα συντρίμμια τους μετά την ανατίναξή τους από τους ΄Aγγλους, η τομεάρχης γυναίκα του αγώνα και οι εκατοντάδες μάνες, γυναίκες και αρραβωνιαστικιές που ενθάρρυναν τους αγωνιστές στον αγώνα της λευτεριάς δεν ήλθαν από το πουθενά: ήταν ψυχές χαλυβδωμένες από την Ιστορία του τόπου και παρουσίες που τις ύφανε από γενιά σε γενιά η προσήλωση στον σκοπό της ζωής που δεν ήταν άλλος από την θυσία για την λευτεριά, την ΄Eνωση, την Ελλάδα.
Ακόμη, οι λίγες δασκάλες και καθηγήτριες στα σχολεία που λειτουργούσαν ως κρυφά σχολειά ναι σ΄ αυτά τα κρυφά σχολειά που οι νεοφώτιστοι επιστήμονες της μελέτης και όχι της βίωσης του παρελθόντος αμφισβήτησαν για την περίοδο της Τουρκοκρατίας στην Ελλάδα και με την ίδια ευκολία θα το αμφισβητούσαν και στην Κύπρο:
Λειτούργησαν και στην Κύπρο κρυφά σχολειά, αυτά τα σχολειά για τα οποία οι Άγγλοι κυβερνήτες έγραφαν στις αναφορές τους για την εκπαίδευση στην Κύπρο, ότι είχαν αναρτημένο το χάρτη της Αγγλίας, όπως απαιτούσε από τα επιχορηγούμενα σχολεία η αγγλική αποικιακή κυβέρνηση, αλλά μόλις έφευγε ο επιθεωρητής τον γύριζαν από την ανάποδη, για να φανεί ο Χάρτης της Ελλάδας. Αυτά είναι τα πραγματικά κρυφά σχολειά και δεν μπορούν να αμφισβητηθούν με το νεοτερικό σκεπτικό ότι δεν είναι «κρυφά» μια και υπάρχει οργανωμένη εκπαίδευση!
Με το Λόγο των αγωνιστριών
Η Γυναίκα της ΕΟΚΑ δεν αναμενόταν να είναι άλλη από αυτήν που πραγματικά υπήρξε: Έτοιμη ψυχικά για τον αγώνα, αφοσιωμένη στον σκοπό της ΄Ενωσης, αδιαφοροποίητη από τον ΄Eλληνα αγωνιστή ως το άλλο μισό του πληθυσμού που αξίωσε την ΄Eνωση με την Ελλάδα, με ομοψυχία σε όλες τις ηλικίες, συνεκτικός κρίκος της οικογένειας και της κοινωνίας.
Αφηγείται η Σοφούλα Μιχαηλίδου, μαρτυρώντας τα βασανιστήρια γυναικών: «Συνελήφθην την 21/12/1956. Εκεί με παρέλαβε ο περιβόητος ανακριτής Λητς, όστις άρχισε να με κτυπά με σιδηρά ράβδο στο κεφάλι… Μετά οι ΄Aγγλοι ετοποθέτησαν την κεφαλήν μου εντός κενού τενεκέ όστις ανέδιδε τρομεράν δυσωδίαν και άρχισαν να με κτυπούν. Αντέδρασα με όλη μου την δύναμιν και αυτοί ξέσχισαν τα ενδύματά μου» (Χρονικόν, σ. 100).
Η Αρίστη Ρωσσίδου αφηγείται περιγράφοντας την σύμπνοια της οικογένειας στον Αγώνα: «Eμυήθην Νοέμβριον 1954, εις ηλικίαν 17 ετών. Με υπερηφάνειαν αναφέρω ότι στο σπίτι μου κατασκευάσθησαν οι πρώτες βόμβες της 1/4/1955. Αντιμετώπισα πολλούς κινδύνους, ανακρίσεις, έρευνες και δίκες. Εις μίαν και μόνον περίπτωσιν ΄Aγγλος αξιωματικός με ανέκρινε εις την οικίαν μου ενώπιον των γονέων μου επί πέντε ολοκλήρους ώρας. Σημειωτέον ότι η οικία μου ηρευνάτο πέντε και έξι φοράς τον μήνα υπό Aγγλων και επικουρικών. Και η μητέρα μου, Ελένη Ρωσσίδου, παρ’ όλην την πίκραν που εδοκίμασε, εκ της θανατικής καταδίκης, του αδελφού μου, παρά την ηλικίαν της (56 ετών), δεν παρέλειψε ούτε στιγμήν να προσφέρει υπηρεσίας εις τον Αγώνα, πηγαινοερχομένη στας διαφόρους πόλεις, μεταφέρουσα τα επείγοντα υλικά, φυλλάδια και άλλα εμπιστευτικής φύσεως έγγραφα» (Χρονικόν, σ. 375-76).
Ο λόγος τους μνημείο της ψυχής τους και σε αυτόν χρειάζεται να σπουδάσουν οι επόμενες γενιές: «Δεν θα παραδιδόταν ποτέ ο Γρηγόρης. Μια και το ζήτησε η πατρίδα δεν μπορούσε παρά να την υπηρετήσει. Δεν μπορούσε παρά να την ελευθερώσει ή να πεθάνει. Είμαι περήφανη για την θυσία του», θα πει η αρραβωνιαστικιά του υπαρχηγού της ΕΟΚΑ (Χρονικόν, σ. 136). Η μάνα του Ανδρέα Δημητρίου, όταν τον αποχαιρετά για τελευταία φορά πριν απαγχονιστεί το 1956, θεμελιώνει με τα λόγια της την συνέχιση του αγώνα: «Στην ευχή μου, γιε μου. Πρόσεχε να έχεις θάρρος ως το τέλος. Καλύτερα ο θάνατος παρά προδότης». Μπροστά στο νεκρό σώμα του αγωνιστή Πετράκη Κυπριανού η μάνα του θα δείξει πώς γεννιούνται οι ήρωες, λέγοντας: «΄Eτσι σε ήθελα, γιε μου, νάρτεις ήρωας» και η μάνα του Παλληκαρίδη, όταν έμαθε ότι ζητούσαν από τον γιο της να καταδώσει για να τον αφήσουν ελεύθερο είπε: «Εγιώ εν εγέννησα παιδί, που να γενεί προδότης. Χαλάλι της πατρίδας μου το γαίμα του παιδκιού μου».
Η Γυναίκα της Κύπρου έζησε, έδρασε και απέθανε ως Ελληνίδα που μάχεται για Λευτεριά, συνώνυμη στα χρόνια του Αγώνα με την ΄Eνωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Της Μαίρης Κουτσελίνη (Καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου)