ρωταγωνιστικό ρόλο στα Ελληνικά πράγματα, από τον Μεσοπόλεμο ως και την Κυβέρνηση Τσολάκογλου μετά την πτώση του μετώπου τον Απρίλιο του 1941.Ο Παναγιώτης Δεμέστιχας γεννήθηκε στο Γύθειο Λακωνίας το 1885. Πολέμησε ως διοικητής λόχου στους Βαλκανικούς πολέμους, με δύο τραυματισμούς στο πεδίο της μάχης. Στον Διχασμό που ακολούθησε, συντάχθηκε με την πλευρά του Βασιλιά, αλλά περιέργως δεν αποστρατεύθηκε από τους Βενιζελικούς, μαζί με τους υπόλοιπους βασιλόφρονες αξιωματικούς το 1917. Έτσι έλαβε μέρος τόσο στο Μακεδονικό μέτωπο του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, όσο και στην εκστρατεία της Ουκρανίας κατά των κομμουνιστών. Συμμετείχε στην μικρασιατική εκστρατεία από την αρχή, ως επιτελάρχης μεραρχίας. Κατά την άποψη του, οφείλαν να ανασυνταχθούν και να επιτεθούν μετά την υποχώρηση από την επίθεση στην Άγκυρα. Θεωρεί εντελώς αθώους για την Μικρασιατική καταστροφή τους “εξ” (επαινεί τον Πρωτοπαπαδάκη για το έξυπνο εσωτερικό δάνειο), ενώ θεωρεί υπεύθυνους τους Πάλλη και Σαρηγιάννη που σχεδίασαν την στρατηγική που ακολουθήθηκε.
Θεωρεί τον πρίγκιπα Ανδρέα ως εξαιρετικό αξιωματικό και καταγράφει πως οι κατηγορίες εναντίον του για ανυπακοή δεν ευσταθούσαν, αλλά είχαν πολιτικά ελατήρια. Η προσωπική μαρτυρία του Δεμέστιχα αναιρεί πλήρως τις κατηγορίες εις βάρος του Ανδρέα για εγκατάλειψη καθήκοντος και υποχώρηση χωρίς να έχει πάρει διαταγές. Για την αιχμαλωσία του σώματος Τρικούπη κατηγορεί ευθέως τον Πλαστήρα που εγκατέλειψε το ύψωμα Τομλού-Μπουνάρ την νύχτα της 16ης προς 17η Αυγούστου δείχνοντας ανυπακοή στις σχετικές διαταγές που έλαβε.
Στον μεσοπόλεμο τώρα, έλαβε μέρος στο κίνημα Γαργαλίδη-Λεοναρδόπουλου και μετά την αποτυχία του, κατέφυγε στην Βουλγαρία. Για δεύτερη φορά οι Βενιζελικοί δεν τον πείραξαν
και του επέτρεψαν να γυρίσει στο στράτευμα (αποτάχθηκαν πάνω από 1000 βασιλόφρονες αξιωματικοί τότε). Όχι μόνο λοιπόν δεν αποστρατεύθηκε, αλλά του δόθηκε και τιμητική προαγωγή σε μονάδα της Κρήτης. Η σταδιοδρομία του συνεχίστηκε και το 1933 έφτασε να είναι διοικητής μεραρχίας. Ο Δεμέστιχας αναφέρει τρεις η τέσσερις φορές στα απομνημονεύματα του ότι έμεινε μακριά της πολιτικής, ενώ ταυτόχρονα μας περιγράφει τις πυκνές επαφές του εκτός υπηρεσίας, που είχε με όλους τους δεξιούς πολιτικούς της εποχής εκείνης (Κονδύλης, Μεταξάς, Τσαλδάρης κτλ) και για σχετικές πολιτικές συζητήσεις με συναδέλφους του, στις οποίες λάμβανε μέρος. Είναι ιδιαίτερα επικριτικός για τον Κονδύλη, που τον χαρακτηρίζει “αδίστακτο” και “πανούργο”, αν και επιζήτησε την εύνοια του.Έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην καταστολή του Βενιζελικού κινήματος του 1935 και βοήθησε στην επαναφορά του Βασιλιά Γεωργίου Β΄. O Δεμέστιχας (σύμφωνα με την μαρτυρία του) προέτρεψε τον Μεταξά να κηρύξει Δικτατορία, στήριξε το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, ορίστηκε υπασπιστής του Βασιλιά Γεώργιου Β΄, ενώ αργότερα ανέλαβε την σημαντική διοίκηση του Ά Σώματος στρατού. Σύμφωνα με τον ίδιο, τα δύο πρώτα χρόνια του καθεστώτος υπήρξαν σωτήρια για την Ελλάδα, ενώ για μετά θεωρεί τον Μεταξά αναποτελεσματικό και όμηρο του Δράκου και του Κωνσταντίνου Μανιαδάκη, υφυπουργού Δημόσιας Τάξης (τότε δημιουργήθηκε το σχετικό υπουργείο για πρώτη φορά).
Οι απόψεις του Δεμέστιχα για τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο είναι λίαν ενδιαφέρουσες. Ο ίδιος ήταν, όπως αναφέραμε, διοικητής του Α΄ σώματος στρατού και είχε υπό τις διαταγές του την περίφημη 8η μεραρχία του Κατσιμήτρου. Θεωρεί λοιπόν ότι οι δάφνες δόξας για την άμυνα του Κατσιμήτρου στο Καλπάκι ως υπερβολικές και οφειλόμενες στην διαφήμιση εσωτερικής κατανάλωσης από τις τότε
Ελληνικές εφημερίδες! Μάλιστα περιγράφει ότι στην 8η μεραρχία υπήρχε πτώση ηθικού και καθυστέρηση στην προέλαση της ενώπιον του εχθρού. Ο αρχιστράτηγος Παπάγος, κατά τον Δεμέστιχα πάντα, ήταν εντελώς ακατάλληλος για τον σπουδαίο ρόλο που είχε αναλάβει, έμεινε μακριά από ο μέτωπο, όλες οι διαταγές του ήταν άκαιρες, ενώ ο ίδιος δεν είχε κάνει σημαντικές στρατιωτικές σπουδές, δεν είχε στρατιωτικές γνώσεις και δεν είχε εμπειρία μάχης σε όλους τους σημαντικούς Ελληνικούς πολέμους του 20ου αιώνα.Ο Δεμέστιχας στα απομνημονεύματα του περιγράφει πως αντιμετώπισε τον εχθρό, τι διαταγές εξέδωσε, πως παρακολούθησε προσωπικά την πρόοδο των επιχειρήσεων και πως τελικά οι μονάδες του Α΄ Σώματος στρατού νίκησαν σχετικά εύκολα τους Ιταλούς και προέλασαν ως το Αργυρόκαστρο. Θεωρεί πως τον Δεκέμβριο του 1940 ήταν εφικτή η πλήρης συντριβή των Ιταλών με συνεχή Ελληνική επίθεση και θεωρεί το Γενικό στρατηγείο υπεύθυνο για την αδράνεια των Ελληνικών μονάδων. Μετά τον Ιανουάριο του 1941, η ενίσχυση των Ιταλών σε στρατιώτες και υλικό ήταν σοβαρή και δεν ήταν πια εφικτή η συντριβή τους και οι Έλληνες μόνο να αμυνθούν αποτελεσματικά μπορούσαν.
Όταν ξεκίνησε η επίθεση των Γερμανών, η Ελληνική ήττα κατά τον Δεμέστιχα ήταν αναπόφευκτη, λόγω της μεγάλης υπεροχής πυρός που είχαν οι Γερμανοί. Μετά το τέλος της “Μάχης των οχυρών” και την ταχεία προέλαση των Γερμανών προς την Αθήνα, πολλοί αξιωματικοί του μετώπου (ανάμεσα τους ο
Δεμέστιχας), συμφώνησαν να συνθηκολογήσουν, ενέργεια που καταγγέλθηκε από τον Παπάγο ως προδοτική. Ο Δεμέστιχας συμμετείχε ως υπουργός Εσωτερικών στην πρώτη “Ελληνική κυβέρνηση” Τσολάκογλου που συνεργάστηκε με τους Γερμανούς, όπως συμμετείχαν και πολλοί άλλοι διακριθέντες αξιωματικοί του μετώπου (π.χ. Κατσιμήτρος). Το κατά πόσο η κίνηση τους αυτή είχε αγνά πατριωτικά κίνητρα (σύμφωνα με τον ίδιο τον Δεμέστιχα) η όχι, χωράει πολύ συζήτηση και ίσως αξίζει να ασχοληθούμε με το θέμα αυτό στο μέλλον. Οι περισσότεροι (και ο ίδιος) που συμμετείχαν, παραιτήθηκαν όταν οι Γερμανοί επέτρεψαν στους Βούλγαρους να καταλάβουν την Θράκη και την Ανατολική Μακεδονία. Μετά το τέλος του πολέμου, καταδικάστηκαν όλοι σε μεγάλες ποινές φυλάκισης (μάλλον ευνοϊκή μεταχείριση για τα μέτρα της εποχής) και παρέμειναν στην φυλακή ως το 1951 όταν αποφυλακίστηκαν με σχετικό βασιλικό διάταγμα.Ένα άλλο στοιχείο των “αναμνήσεων” αυτών, που μου έκανε εντύπωση, είναι η απαρίθμηση των ανώτατων αξιωματικών του Ελληνοϊταλικού πολέμου (Μπάκος κτλ), γνωστών Βασιλοφρόνων του μεσοπολέμου, που κατακρεουργήθηκαν από τους εκτελεστές του ΕΛΑΣ και της Ο.Π.Λ.Α. στα “Δεκεμβριανά”. Ο ίδιος ο Δεμέστιχας σώθηκε με έναν εντελώς τυχαίο τρόπο από τον μαρτυρικό θάνατο.
Προφανώς τα απομνημονεύματα αυτά πρέπει να τα χρησιμοποιούμε με επιφύλαξη και πάντα μετά από διασταύρωση, αλλά αποτελούν μια πρωτογενή Ιστορική πηγή που αξίζει της προσοχής μας.
Βασική πηγή
Παναγιώτης Δεμέστιχας, Αναμνήσεις….., εκδόσεις “Πελασγός”
Ι. Β. Δ.
ΠΗΓΗ:olympia.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου