Στα ίχνη του Παύλου Μελά...Στη Μακεδονία που τόσο αγάπησε !

"...Πανάλαφρος ο ύπνος σου

Τ’ Απρίλη τα πουλιά

Σαν του σπιτιού σου να τ’ ακούς

Λογάκια και φιλιά

Και να σου φτάνουν του Χειμώνα οι καταρράχτες

Σαν τουφεκιού αστραπόβροντα και σαν πολεμοκράχτες..."

Κωστής Παλαμάς για τον Παύλο Μελά

Ο τάφος του ήρωα σεμνός σε μια γωνιά της Καστοριάς. Άλλωστε όταν υπήρξαν σκέψεις για μεταφορά του σώματός του στην Αθήνα, η ίδια η σύζυγός του, υπέδειξε πως θα πρέπει να ταφεί εκεί, στα χώματα για τα οποία πολέμησε. Η Ναταλία Δραγούμη, αδερφή του Ίωνα, με καταγωγή από το Βογατσικό, ερχόταν με κάλυψη, προσποιούμενη την δασκάλα για να επισκέπτεται τον τάφο του άντρα της. Είχε ζητήσει μάλιστα να ταφεί μαζί του, όπως και έγινε. Σε χειρόγραφό της μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας αναφέρει:

"Θέλει κανείς να ομιλεί για εκείνον που αγάπησε. Του φαίνεται πως έτσι θα τον εφέρνει κοντά του, στην ζωή. Τον Παύλο τώρα τον κρατεί νεκρό στην αγκαλιά της η Καστοριά. Η αγαπητή, όπως την έλεγε πάντα, Καστορία. Που δεν αξιώθηκε να την φθάσει ζωντανός. Στέλνω μαζί με αυτές τις γραμμές, τους χαιρετισμούς μου στην όμορφη πόλη. Και νοερά προβαίνοντας άκρα λίμνη, στρέφω την ευγνώμονη θύμισή μου προς την μορφή του γενναίου εκείνου μητροπολίτη Γερμανού Καραβαγγέλη και προς τους πολλούς του Παύλου συναδέλφους, φίλους, συνεργάτες ή ζωντανούς ή νεκρούς, γνωστούς ή ανώνυμους που μαζί του μόχθησαν και τον βοήθησαν..."

Το ταξίδι στην ένδοξη αυτή ιστορική περίοδο του τόπου μας ξεκίνησε αντίστροφα. Η ήσυχη πλατεία μπροστά από τα γραφεία της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς με μία πρώτη ματιά δεν μαρτυρά την βαριά ιστορική της κληρονομιά. Πόσο μάλλον ο μικρός βυζαντινός ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών που βρίσκεται σε αυτήν. Πάνω ακριβώς από τον ναό μία προτομή του Μελά, μαζί με ένα κενοτάφιο.

Το σώμα του ήρωα ήταν ακέφαλο και έτσι ο τότε μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης ζήτησε από τους Τούρκους, γνωρίζοντας πως πρόκειται για τον Μελά, να παραχωρήσουν την σωρό με το επιχείρημα πως πρόκειται για αγνώστων στοιχείων χριστιανό. Ο Καραβαγγέλης φρόντισε να ξεσηκώσει τον κόσμο με αφορμή το θέμα και τότε η τουρκική ηγεσία της πόλης παραχώρησε το σώμα, με μοναδικό όρο, να ταφεί ήσυχα και με συνοπτικές διαδικασίες ώστε να μην υπάρξουν πάλι φασαρίες. Η σεμνή τελετή της ταφής του ακέφαλου σώματος του Παύλου Μελά, έλαβε χώρα εδώ, στο προαύλιο της μητρόπολης...

Το κλειδί της εκκλησίας το κρατάει ένας γείτονας. Ο ηλικιωμένος με προθυμία μας ανοίγει την ξύλινη πόρτα και εμείς γεμάτοι σεβασμό περνούμε προς το εσωτερικό. Η μικρή εκκλησία αποτελεί πιθανότατα κάποιον απόγονο ενός αρχαίου κτιρίου, μιας που οι μαρμάρινες κολόνες της, φαίνονται προγενέστερες του υπόλοιπου κτίσματος. Η αρχιτεκτονική του και οι αγιογράφησή του εντυπωσιάζουν, ενώ το μικρό του μέγεθος δεν αφαιρεί καθόλου από το μεγαλείο της βυζαντινής τέχνης. Η οικοδόμηση του μνημείου ανάγεται στον 10ο αιώνα ενώ η διακόσμησή του έλαβε χώρα σε διάφορες περιόδους. Εσωτερικά διακοσμήθηκε με το χτίσιμό του αλλά και μεταγενέστερα, το 1359. Οι αγιογραφίες στο εξωτερικό χρονολογούνται κατά τον 13ο και 15ο αιώνα.

Ο σεμνός τάφος σε μία γωνία του εσωτερικού δεν θα κινούσε ιδιαίτερα την περιέργεια ενός ξένου. Η μαρμάρινη επιγραφή όμως σε κάνει να νιώθεις πως αγγίζεις με τα χέρια σου την ίδια την ιστορία: "ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ, ΕΓΕΝΝΗΘΗ 29 ΜΑΡΤ. 1870, ΕΠΕΣΕΝ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΤΗ 13 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1904". Εδώ βρίσκεται ο επίλογος της ιστορίας ενός ευκατάστατου Αθηναίου, ο οποίος ξεκίνησε από τους καταπράσινους κήπους της Κηφισιάς για να περιπλανηθεί σε μία γκρίζα τότε Μακεδονία και να αφήσει την τελευταία του πνοή στα χώματα της Καστοριάς. Το 1904 όμως δεν ήταν μόνο το τέλος αυτής της διήγησης αλλά και η αρχή μίας καινούριας, αυτής του ξεσηκωμού, των αγώνων, της ελευθερίας...

Το 1907 το κεφάλι του "Μίκη Ζέζα" μεταφέρθηκε στην Καστοριά, από το Πισοδέρι όπου φυλασσόταν, και το σώμα του τάφηκε ολόκληρο στο ιερό του μητροπολιτικού ναού της Καστοριάς. Το 1950 η σωρός μεταφέρθηκε στο ναό τον Ταξιαρχών και παραμένει μέχρι σήμερα εκεί, να θυμίζει πως κάποτε η χώρα αυτή είχε δύναμη και θάρρος, είχε μαγκιά και μεράκι, κάποτε η Ελλάδα είχε προσωπικότητες!

Και ο Μελάς ήταν, χρονικά, μία από τις τελευταίες...

Το οδοιπορικό στα ίχνη του Παύλου Μελά, αν και αντίστροφα,  μόλις ξεκίνησε...         ΠΗΓΗ