Η άνοδος κι η πτώσις του ευρώ

του Κωνσταντίνου Κόλμερ

Επτά μαθήματα πατριωτικής οικονομίας

Όταν στα τέλη της δεκαετίας ’90 άρχισε να μορφοποιείται η ιδέα της «νομισματικής ενοποίησης», της (τότε) Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητος (ΕΟΚ), επεστρατεύθησαν ορισμένοι οικονομολόγοι (Ότο Παίλ, Ότμαρ Ίσιγκ, οι καθηγητές Τσεκίνι και Μαντέλ κ.λπ.) να σχεδιάσουν (άλλη) μία «αρίστη χρηματοοικονομική ζώνη» (optimal currency zone) που υποτίθεται ότι θα εξελίσσετο στο «κέρας της Αμαλθίας» διά τους λαούς της Ευρώπης.
Η γνώσις και η τεχνολογογία υπήρχεν. Απ’ την καθιέρωσι του δολαρίου ως νομίσματος (όλων) των Ηνωμένων Πολιτειών (προ του 1890 υπήρχαν διάφορα δολάρια των κατ’ ιδίαν Πολιτειών, με ποικίλουσα ισοτιμία ως προς το χρυσό) μέχρις και της (διμεταλλικής) Λατινικής Νομισματικής Ενώσεως του 1864. (Στη λησμονηθείσα ΛΝΜ είχε μετάσχη και… η Ελλάς, επί διετία. Μετά επανήλθε η χώρα μας στην… αναγκαστική κυκλοφορία. Μάθημα πρώτο: Μην πολιτικοποιείτε το νόμισμα.)
Η ΛΝΜ άνθεξε μέχρις του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τότε διελύθη εκ των αναγκών του πολέμου. Μετά επήλθε η παγκόσμια οικονομική κρίσις του 1929. Η Βρετανία εγκατέλειψε το χρυσούν κανόνα και η Αμερική καθιέρωσε το δολάριο ως αποθεματικό μέσο διεθνών πληρωμών. Η Ελλάς υπέστη δύο πτωχεύσεις, μία εσωτερική, το 1923, με κοπή της δραχμής στο μέσον, και άλλην, εξωτερική, το 1932, με υποτίμησι της δραχμής, λόγω εξωτερικού χρέους και του ελλείμματος στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών. Μόλις το 1939 ο κυβερνήτης Ιωάννης Μεταξάς διεκανόνισε το διεθνές χρέος της Ελλάδος στο 41% της ονομαστικής του αξίας. (Μάθημα δεύτερο: Μην αυξάνετε το εξωτερικό χρέος.)
Το πρόβλημα της συγχρόνου ΕΟΚ ήταν άλλο: Παρά την κατάργησι των δασμών και εισαγωγικών ποσοστώσεων (κατά μίμησι του γερμανικού Zollverein του Ότο Μπίσμαρκ το 19ο αιώνα), η εσωτερική «προστατευτική πολιτική» είχε μεταλλαγεί εις πολιτική «ανταγωνιστικών υποτιμήσεων» μ’ εξαγωγικό μάλιστα προσανατολισμό.
Μόλις οι Γερμανοί βιομήχανοι ανακτούσαν το συγκριτικό πλεονέκτημα που είχαν αποκτήσει απ’ την εποχή του Εθνικοσοσιαλισμού (κρατικά φθηνά κεφάλαια, ελεγχόμενο κόστος εργασίας κ.λπ.), η ιταλική και η γαλλική κυβέρνησις υποτιμούσε τη λιρέτα και το φράγκο αντιστοίχως. Η βρετανική στερλίνα συνεχώς υποχωρούσε έναντι του γερμανικού μάρκου, με αποτέλεσμα να χάνεται το «συγκριτικό πλεονέκτημα» της Γερμανίας.
Πολλές απόπειρες συνδέσεως των ευρωπαϊκών νομισμάτων εγένοντο, με εθελοντικά ριπίδια διακυμάνσεως της ισοτιμίας αλλ’ όλες απέτυχον και εξ «άλλης αιτίας»: των εν τω μεταξύ αναπτυχθεισών αγορών στις ΗΠΑ που επεσήμαιναν τις ανισορροπίες πληθωρισμού και αναπτύξεως των κατ’ ιδίαν χωρών της ΕΟΚ και «σορτάριζαν» την ισοτιμία των νομισμάτων των (ως συνέβη με τον διαβόητο Σόρος που επέφερε την έξοδο της βρετανικής στερλίνας απ’ το Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών το 1997).
Στην ωρίμανσι της ιδέας του ευρώ συνέβαλε και ένα ιστορικό γεγονός: η απρόοπτος ενοποίησις της Γερμανίας το 1989.
Κατόπιν της αποσυνθέσεως της Σοβιετικής Ενώσεως υπό του αλήστου μνήμης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ κατεστράφη η μεταπολεμική ισορροπία ισχύος όχι μόνο με την αμερικανικής εμπνεύσεως «παγκοσμιοποίηση», αλλά και με την εγκατάλειψι της «Κοινότητας των ευρωπαϊκών λαών» του Ντε Γκολ.
Ο φόβος του Γάλλου προέδρου Μιτεράν ότι η ενοποιουμένη Γερμανία θα ανεδύετο ως κυρίαρχος ευρωπαϊκή δύναμη και θα έστρεφε (πάλι) την προσοχή της προς ανατολάς (Drang nach Osten) προώθησε τη συνεκτική ιδέα του ευρώ, στην οποία συνετάχθη απροθύμως εν αρχή ο Γερμανός καγκελάριος Χέλμουτ Κολ.

Κορόνα κερδίζω, γράμματα… χάνεις

Όταν όμως η γερμανική κυβέρνησις είδε τα οφέλη απ’ τη νομισματική ενοποίησι (όπως τα εξήγησε ο ισχυρός Σύνδεσμος Γερμανών Βιομηχάνων και ο Κολ «ελαδώθη» καταλλήλως απ’ τους Γάλλους, με την εξαγορά των ανατολικογερμανικών διυλιστηρίων πετρελαίου υπό της γαλλικής ELF εις εξευτελιστικάς τιμάς) το σχέδιο της Ευρωζώνης προχώρησεν. Εβασίζετο άλλωστε στο προηγούμενο του Ναζιστού υπουργού Οικονομικών Βάλτερ Φουνγκ.
Η ναζιστική νομισματική ένωσις (ΝΝΕ) εβασίζετο στο γερμανικό νόμισμα, το Ράιχσμαρκ, και θα μετείχον εκτός της κραταιάς Γερμανίας, η Γαλλία, Ολλανδία, η Δανία, η Φινλανδία, το Βέλγιο (δηλ. τα ιδρυτικά μέλη της εν συνεχεία… ΟΝΕ ή άλλως Ευρωζώνης). Οι χώρες του Νότου (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία και των Βαλκανίων) δεν μετείχαν της ΝΝΕ (ορθώς ως οικονομικώς καθυστερημένες), αλλά θα ημπορούσαν να υιοθετήσουν το Ράιχσμπανκ, με κυμαινόμενες ισοτιμίες αργότερον (ευφυώς μετά την ελληνική χρεοκοπία που προξένησε η υπερτιμημένη ισοτιμία 1 ευρώ προς 341 δραχμές το 2002, που σήμερον έχει υπερβή τις 682 δρχ.), όπερ σημαίνει υποτίμησι 50% της δραχμής. (Μάθημα τρίτο: Μην αλλάζετε την «αντίληψι περί τιμών» στην αγορά.)
Η «σημίτειος» ΟΝΕ μάλιστα δεν άλλαξεν ούτε την ορολογία της ΝΝΕ: ένα νόμισμα (τότε Ράιχσμαρκ, τώρα Έουρω), μία Κεντρική Τράπεζα (Ράιχσμπανκ, τώρα ΕΚΤ), μία νομισματική κυκλοφορία κι ένα επιτόκιον (τώρα 16), μία εξωτερική ισοτιμία έναντι του αμερικανικού δολαρίου και κατ’ επέκτασι ένας ρυθμός ανόδου του γενικού επιπέδου των τιμών (=πληθωρισμός). Τώρα ο πληθωρισμός στη Γερμανία είναι 1,5% και στην Ελλάδα 4,8% προς αυτοδιάψευσι του ευρώ.
Το βασικότερο στοιχείο που λείπει σήμερα είναι η «πολιτική ενοποίησις» που προέβλεπε η ΝΝΕ με απο-φασιστικό έλεγχο των κρατικών προϋπολογισμών των άλλων χωρών-μελών υπό του Βερολίνου.
Αντιθέτως, η ίδρυσις του ευρώ το 2000 με 13 αρχικώς κράτη-μέλη, στο οποίο συμπεριελήφθησαν η Ελλάς το 2002 και η Μάλτα κι η Κύπρος αργότερο αλλά διά… «πολιτικούς λόγους», έπασχεν εξ υπαρχής διότι δεν εβασίζετο εις μία ενιαία πιστωτική προϊστορία και στον έλεγχο των δημοσίων ελλειμμάτων. Έλειπεν, επίσης, η αυτονόητος δι’ Αρίστη Νομισματική ΄Ενωσι διασωστική περέμβασις της Κεντρικής Τραπέζης εις περίπτωσιν αποτυχίας μιάς εμπορικής τράπεζας ή μεγάλων ανοιγμάτων στο ισοζύγιο τρεχουσών εξωτερικών συναλλαγών των κατ’ ιδίαν χωρών. Το τελευταίο προεκάλεσε στροφή 180 μοιρών με την ελληνική χρεοκοπία εφέτος.(Μάθημα τέταρτο: Μην αυξάνετε τις πιστώσεις και τα δημόσια ελλείμματα όταν το εξωτερικό έλλειμμα είναι ενδημικό ως εν Ελλάδι από της εποχής του Τρωικού Πολέμου.)

Κρίσις ακρισίας

Οι συσσωρευθείσες ανισορροπίες των χωρών-μελών της Ευρωζώνης (κυρίως απ’ τον υπερδανεισμό κατά την 6ετία της νομισματικής ατημελησίας 2002-2008) και οι πιέσεις που ανεπτύχθησαν μετά την αμερικανική χρηματοπιστωτική κρίσι του 2007, που δεν έγιναν εγκαίρως αντιληπτές υπό του διοικητού της ΕΚΤ κ. Ζαν Κλοντ Τρισέ και του αλλοτρίου υποδιοικητού κ. Λουκά Παπαδήμου επέφεραν τελικώς την από μακρού αναμενομένη κρίσι της Ευρωζώνης.

• Η κρίσις αυτή εμφανίζεται σήμερον ως μία αδυναμία του ευρώ έναντι του δολαρίου (έπεσε από 1,50 $/€ το 2009 στο 1,23 $/€ στα τέλη του Μαΐου 2010).
• Η κρίσις όμως είναι βαθυτέρα. Εκφράζει όχι μόνο τη διαφορετική οικονομική κουλτούρα μεταξύ Βορρά και Νότου της Ευρωζώνης, αλλ’ ακόμη τη διαφορά δημοσιονομικής αποδόσεως (ή άλλως φοροδιαφυγής), του εκπαιδευτικού συστήματος, της πολιτικοποιήσεως των συνδικάτων υπό κομουνιστικό έλεγχο ή ακόμη και βιολογικής συγγενείας των κατ’ ιδίαν ευρωπαϊκών λαών .
• Η παρά πάσα οικονομική ορθοδοξία «ανέμελη» λειτουργία της «σημιτείου» ΟΝΕ δεν προεκάλεσε μόνο την «απόλυτο δημοσιονομική κατάρρευσι της Ελλάδος» (Βλ. σχ. Πήτερ Μπουν και Σάιμον Τζόνσον, Financial Times, 11/5/10), αλλά και την επέμβασι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στη (δήθεν) ανεξάρτητη Ευρωζώνη, με την οικειοθελή συμμετοχή του… δολαρίου στη διάσωσι της Ισπανίας, Πορτογαλίας, Ιταλίας και Ελλάδος. Τα 750 δις ευρώ, που απεδέχθη την υστάτη στιγμήν (προ της ελληνικής χρεοκοπίας την 11η Μαΐου 2010) η ασθενούς βουλήσεως Γερμανίς καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ –τρέμε Μπίσμαρκ!– δεν επαρκούν διά τη διάσωσι του ευρώ.

Η διασωστική επέμβασις του «Ευρωμηχανισμού Στηρίξεως» (των γαλλικών και γερμανικών τραπεζών που είναι φορτωμένες με κρατικά ομόλογα του ευρωνότου) είναι ασύγκριτη με τα 2 τρις ευρώ του χρέους της Ευρωζώνης. Οι 4 χώρες του «αμαρτωλού» ευρωνότου που οφείλουν 600 δις ευρώ πρέπει να σχηματίσουν πρωτογενή πλεονάσματα από 8% του ΑΕΠ της Ελλάδος έως 10% της Πορτογαλίας διά να εξυπηρετήσουν το χρέος των. Αλλ’ υπό το άκαμπτο καθεστώς της σταθεράς ευρω-ισοτιμίας, τούτο είναι αδύνατον. (Μάθημα πέμπτο: Χρειάζεται εξωτερική υποτίμησις.)
Ως υποστηρίζει ο Γουίλεμ Μπιούιτερ, «οι κυβερνήσεις του ευρωνότου έχουν κάθε λόγο να κηρύξουν τώρα χρεοστάσιο» (κάτι που ο υπέρμαχος των ευρωτραπεζών… βουλευτής Γεωργιάδης αδυνατεί να καταλάβη). Για να εξασφαλίσουν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, απαλλασσόμενες απ’ τα τοκοχρεολύσια που στην περίπτωσι της Ελλάδος υπερβαίνουν τα 80 δις ευρώ, εφέτος και ν’ αποφύγουν την παρατεταμένη ύφεσι, ανεργία και μετανάστευσι, χρειάζεται αναδιάρθρωσι του εξωτερικού χρέους – μάθημα έκτο.
Με τον Ευρωμηχανισμό Στηρίξεως, η στάσις πληρωμών του Νότου απλώς αναβάλλεται (το πολύ επί 3ετίαν και δι’ ημάς έως του προσεχούς φθινοπώρου λόγω του παραλλήλου ελλείμματος του (αν)ισοζυγίου πληρωμών και των ενδοκυβερνητικών τριβών στο πρόγραμμα (απο) «Σταθεροποιήσης» του ΔΝΤ – ΕΕ).
Με το πρόγραμμα αποσταθεροποίησης διαμορφούται μία κεφαλαιώδους σημασίας αντίφασις: Η περιστολή του εξωτερικού ελλείμματος (στην ελληνική περίπτωσι 17 δις ευρώ) αντιμάχεται την εντολή του ΔΝΤ να μειωθή το δημόσιο έλλειμμα κατά 35 δις ευρώ, λόγω της υφέσεως και της πτώσεως των δημοσίων εσόδων που συνεπιφέρει. Η κυβέρνησις Γ. Παπανδρέου, «δούλη παρωχημένων δοξασιών» ως θα έλεγεν ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, δεν ημπορεί να εξαγάγει την οικονομία από την ύφεσι χωρίς διαστολή της δημοσίας δαπάνης – όπερ αντιβαίνει στη μείωσι του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών στο 3%. Άρα είναι καταδικασμένη να ζητήσει αργά ή γρήγορα αναδιάταξι (restructuring) του δημοσίου και ιδιωτικού εξωτερικού χρέους εκ 445 δις ευρώ, όπερ οδηγεί αυτομάτως την Ελλάδα εκτός της Συνθήκης του Μάαστριχτ (αλλ’ όχι πέραν της Ευρωπαϊκής Ενώσεως).
Συμπέρασμα έβδομο της πατριωτικής οικονομίας: Είτε οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να εκχωρήσουν τη δημοσιονομική των ανεξαρτησία στο Βερολίνο (με πλήρη δικαίωσι του μακαρίτου Βάλτερ Φουνκ) και να δεχθούν τη σύστασι «Νομισματικής Επιτροπής» στο τραπεζικό των σύστημα είτε ν’ αποχωρήσουν της «σημιτείου ΟΝΕ» και να επανέλθουν στο κυμαινόμενο εθνικό των νόμισμα – πληθωρισμό, διά ν’ αποφύγουν 10ετή ύφεσι μ’ όλα τα παρεπόμενα (κοινωνική και πολιτική αναταραχή).
Εάν Ελλάς ή Ισπανία – Πορτογαλία – Ιταλία παρατείνουν την παραμονή στην ΟΝΕ, θα προκαλέσουν μία νέα «φούσκα» ελλειμμάτων – υποτιμήσεως των κρατικών ομολόγων – διασωστικής βοηθείας τύπου 750 δις ευρώ κ.ο.κ. Αλλ’ έως πότε θα διαρκέσει ο φαύλος αυτός κύκλος;
Εντός τριών το πολύ πέντε ετών, η Ευρωζώνη των 16 χωρών-μελών, ως την εγνωρίσαμε άχρι σήμερον, θα περιορισθή άνω του ποταμού Λίγηρος (Λουάρ) με συμμετοχή της Γερμανίας – Γαλλίας και τινών άλλων χώρων του Βορρά, ενώ οι νότιες θα επανέλθουν στα εθνικά των νομίσματα, συνδεδεμένα με το… δολάριο, που θα μείνη μόνον «ως βασιλεύς».
Βεβαίως, το ευρώ δεν θα εξαφανισθή ως συνάλλαγμα αλλ’ ο αποθεματικός του ρόλος θα περιορισθή. Αυτός άλλωστε είναι ο λόγος που οι Αγγλοσάξονες κι οι χρηματιστές της Wall Street εξαπέλυσαν τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο «μ’ άλλα μέσα», διά να παραφράσωμε τον Καρλ Φον Κλαούζεβιτς: Με οικονομικά μέσα!                                                                                                                                    ΠΗΓΗ:m-epikaira.gr