| του Γιώργου Πισσαλίδη * |
 |
) Το δημοφιλέστερο άλμπουμ Γρηγοριανού Άσματος όλων των εποχών. |
) Η συγκλονιστική Αζάμ Αλί. |
) Οι «Amazing Blondel» με μεσαιωνική περιβολή. |
) Οι θεϊκές «Anonymous 4». |
) «Ataraxia»: Εθνικισμός και μεσαιωνικό ιδεώδες. |
) Οι «Blackmore\'s night» σε αναγεννησιακό φεστιβάλ. |
) Angelo Branduardi: ένας σύγχρονος μιντσρέλος. |
) Shirley και Dolly Collins. |
) «Anthems in Eden»: το άλμπουμ που άνοιξε τον δρόμο για το μεσαιωνικό φολκ ροκ. |
) Οι «Corvus Corax» αναβίωσαν την «ανίερη» κοσμική μουσική του Μεσαίωνα. |
) Οι «Dead Can Dance» επί σκηνής. |
) Οι «Dead Can Dance» μας έδωσαν ένα μελαγχολικό μεσαιωνικό ήχο. |
) «Faun»: η κορυφαία παγανιστική φολκ μπάντα της Ευρώπης. |
) Η συνεργασία Garbarek και Hilliards ανέβηκε στην κορυφή των ποπ τσαρτς. |
) Δύο μέλη των «Garmarna» επί σκηνής. |
) «Gothic Voices»: το συγκρότημα που τα ξεκίνησε όλα. |
) «Gregorian»: Γρηγοριανές ερμηνείες ποπ επιτυχιών. |
) «Red Queen to Gryphon Three»: το απόλυτο άλμπουμ του μεσαιωνικού φολκ ροκ. |
Συνδέσεις |
Mία από τις μεγαλύτερες μουσικές παραδόσεις των λαών της Ευρώπης, που συνεχίζει να επηρεάζει τα σημερινά πράγματα, είναι η μουσική του Μεσαίωνα. Εδώ και 40 χρόνια, μουσικοί της ροκ, της παραδοσιακής και της κλασσικής μουσικής αναζητούν έμπνευση και δημοτικότητα στο Γρηγοριανό Άσμα, την μουσική των τροβαδούρων και τα λαϊκά τραγούδια του Μεσαίωνα. Ανάμεσα τους εθνικιστές καλλιτέχνες και συγκροτήματα που εξερευνούν τις αρχαίες παραδόσεις της Ευρώπης σε μία προσπάθεια να αντισταθούν στην λαίλαπα της Παγκοσμιοποίησης.
Η νεομεσαιωνική μουσική ξεκίνησε ως σύνθεση με τους Felix Mendelssohn και Edward Grieg που βάσιζαν πολλές συνθέσεις τους σε λαϊκά τραγούδια του Μεσαίωνα. Το αριστούργημα του είδους υπήρξε φυσικά η Carmina Burana του Carl Orff, που βασιζόταν σε μεσαιωνικά τραγούδια με ενορχηστρώσεις αλά Stravinsky.
Μεταπολεμικά άρχισε στους κύκλους της κλασσικής μουσικής, ένα ενδιαφέρον για την μεσαιωνική μουσική που έφτασε στο αποκορύφωμα της στην δεκαετία του ‘70. Παράλληλα η νεομεσαιωνική μουσική (όρος που περιλαμβάνει και την αναβίωση του ενδιαφέροντος για την αναγεννησιακή μουσική) θα γεννιόταν ως μη-κλασσική μουσική, στα τέλη της, δεκαετίας του ‘60, μέσα από το πάντρεμα της εγγλέζικης παραδοσιακής μουσικής με το ροκ (folk rock) και πληθώρα μουσικών επιρροών (progressive folk). Πρωτεργάτες σε αυτό το κίνημα υπήρξαν οι «Incredible String Band» που στο «5000 Spirits» του 1967 συνδύαζαν την μουσική τους με μεσαιωνικές και world επιρροές, ενώ ο κιθαρίστας John Renbourne διασκεύαζε μεσαιωνικά και αναγεννησιακά τραγούδια στο «Sir John A Lot of Merrie Englades Musik and Yer Green Knyghte» του 1968.
Πιο παραδοσιακή ήταν η βασίλισσα της εγγλέζικης φολκ Shirley Collins που το 1969, μαζί με την αδελφή της Dolly, θα ηχογραφούσαν το «Anthems in Eden», με παραδοσιακά τραγούδια εξ’ ολοκλήρου παιγμένα με μεσαιωνικά όργανα από το «Early Music Consort of London». Αυτή η ριζοσπαστική αντιμετώπιση του παραδοσιακού υλικού οδήγησε την ίδια χρονιά στην καθιέρωση του εγγλέζικου φολκ ροκ (η πιο σωστά της ηλεκτρικής φολκ) από τους «Fairport Convention» και το άλμπουμ «Leige and Leif». Όμως οι «Fairport Convention» επικεντρωνόταν σε υλικό του 18ου και 19ου αιώνα. Αντίθετα οι «Steeleye Span», το έτερο μεγάλο συγκρότημα της ηλεκτρικής φολκ, εξερευνούσαν την μεσαιωνική μουσική στο «Below the Salt».
Από εκεί και πέρα υπήρξε μια έκρηξη του μεσαιωνικού φολκ ροκ σε όλη την Ευρώπη. Τραγουδοποιοί, όπως ο Angelo Banduardi και συγκροτήματα όπως οι «Amazing Blondel» και οι «Gryphon» από την Αγγλία, οι «Malicorne» και οι «Tri Yann» από την Γαλλία, οι Γερμανοί «Ougenweide» και οι Ρουμάνοι «Phoenix» συνδύαζαν μεσαιωνικά (γκάιντες, hurdy gurdy, recorders) και σύγχρονα όργανα. Ανίχνευαν έτσι τις πολιτιστικές τους ρίζες σε μια μουσική που είχε περιθωριοποιηθεί λόγω της έκρηξης της βιομηχανοποίησης, της κυριαρχίας του Διαφωτισμού. Ενώ λειτουργούσε ως αντίδραση στην κυριαρχία της αμερικάνικης μουσικής στην Ευρώπη.
H μεσαιωνική φολκ υπήρχε επίσης διάχυτη στους δίσκους των «Jethro Tull» και των «Yes». Ο Rick Wakeman των «Yes» θα κυκλοφορούσε την μεσαιωνική ροκ όπερα «Myths and Legends of King Arthur and the Knights of the Round Table». Τέλος οι «Led Zeppelin» θα χρησιμοποιούσαν μεσαιωνικά όργανα στην μεγάλη τους επιτυχία «Stairway to Heaven».
Όμως τόσο το μεσαιωνικό φολκ ροκ, όσο και το συμφωνικό ροκ, θα εξέπνεαν με την επέλαση των άμουσων ορδών του πανκ. Έπρεπε να περιμένουμε την δεκαετία του ‘80, όταν μέσα από το κίνημα του gothic ή του dark wave θα αναδεικνυόταν οι Αυστραλοί «Dead Can Dance» και οι Αμερικανοί «Faith and the Muse» με ένα πιο συμφωνικό και μεσαιωνικό ήχο. Ήταν αυτοί που επηρέασαν δεκάδες συγκροτήματα του dark wave, του heavy metal και της electronica στο να ανακαλύψουν την μεσαιωνική μουσική. Ανάμεσα τους και εθνικιστές όπως οι «Ataraxia» και «The Soil Bleeds Black» ή παγανιστές όπως οι «Faun» και οι «Narsilion». Παράλληλα το 1982, το ντεμπούτο του acapella συγκροτήματος των «Gothic Voices», «A Feather in the Breath of God», βασισμένο σε συνθέσεις της Αγίας Χιλδεγκάρδης του Μπίντεν θα ενέπνεε ένα ολόκληρο κίνημα από μουσικούς της κλασσικής, αλλά και της ροκ, που θα ανακάλυπταν την μουσική του Μεσαίωνα.
Όμως τίποτα δεν προμήνυε ότι το 1993 μια χορωδία Βενεδικτίνων μοναχών από το ισπανικό μοναστήρι του «Santo Domingo de Silos» θα ανέβαινε στις ψηλότερες θέσεις των Ευρωπαϊκών και Αμερικάνικων ποπ τσαρτς με το «Canto Gregoriano». Την ίδια επιτυχία θα είχε την επόμενη χρονιά, το «Officium», η συνεργασία των «Hilliard Ensemble» με τον τζαζίστα Jan Garbarek. Σημαντικό ρόλο σε αυτήν την επιτυχία έπαιξε το κοινό της new age που άκουγε Γρηγοριανό Άσμα για χαλάρωση και πνευματική ανέλιξη. Επίσης στην δεκαετία του ‘90, οι «Medieval Baebes» και οι «Anonymous 4» θα έφερναν την μεσαιωνική μουσική στο μεγάλο κοινό, ενώ σήμερα οι «Gregorian» γνωρίζουν διεθνή επιτυχία διασκευάζοντας ποπ και ροκ επιτυχίες σε στυλ Γρηγοριανού άσματος. Τέλος η δημοτικότητα της ταινίας «Κωδικός Ντα Βίντσι» έπεισε την εταιρεία κλασσικής μουσικής «Naxos» να επανακυκλοφορήσει παλαιότερο υλικό Γρηγοριανού Άσματος και μεσαιωνικής φολκ της Μεσογείου με τίτλο «Time of the Templars». Όλα αυτά αποδεικνύουν την δημοτικότητα της μεσαιωνικής μουσικής.
Σήμερα έχουν διαμορφωθεί δύο τάσεις της Νεομεσαιωνικής μουσικής. Η πρώτη είναι ο συνδυασμός Δυτικού, Αραβικού και Βυζαντινού Μεσαίωνα, με κυριότερους εκπροσώπους την Loreena Mc Kennitt, τους «L’ Ham de Foc» και την συγκλονιστική Azam Ali. Η δεύτερη είναι ανακάλυψη της μεσαιωνικής παραδοσιακής μουσικής από συγκροτήματα όπως οι «Hednigarna» και οι «Garmarna» από την Σουηδία και οι «Stary Olsa» από την Λευκορωσία. Όλοι αυτοί πουλούν δίσκους τόσο στο κοινό της ποπ, όσο και της world music. Εμείς φτιάξαμε ένα ευρετήριο για μια μουσική που αποτελεί το ιδανικό soundtrack στην ανάγνωση της «Εξέγερσης ενάντια στον Σύγχρονο Κόσμο».
Αzam Ali. Συγκλονιστική Περσίδα τραγουδίστρια που ζει στην Αμερική και που τα άλμπουμ της συνδυάζουν ευρωπαϊκό Μεσαίωνα με βυζαντινά και αραβικά τραγούδια σε ambient υπόστρωμα. Δισκογραφία: «Portals of Grace», «Elysium for the Brave».
Amazing Blondel. Κορυφαίο συγκρότημα του μεσαιωνικού φολκ ροκ που πήραν το όνομα τους από τον διάσημο τροβαδούρο Μπλοντέλ ντε Νεσλέ της αυλής του Λεοντόκαρδου και τα καλύτερα άλμπουμ τους έδειχναν το ενδιαφέρον για την Μεσαιωνική και Αναγεννησιακή μουσική. Δισκογραφία: «Evensong», «Fantasia Lindum».
Anonymous 4. Θεϊκές φωνές από ένα γυναικείο acapella συγκρότημα της Αμερικής που εξειδικευόταν στην μεσαιωνική μουσική με προτίμηση στο ρεπερτόριο της Hildegard von Binten. Δισκογραφία: «11.000 Virgins», «The Origins of Fire», «Lammas Ladymass».
Ataraxia. Ιταλικό εθνικιστικό συγκρότημα του νεομεσαιωνικού dark wave και της neofolk, που εξερευνεί τους αρχαίους μύθους και την κρυμμένη κουλτούρα της Ευρώπης. Δισκογραφία: «Historiae», «Kremasta Nera».
Blackmore’s Night. Από την εποχή των «Deep Purple» και των «Rainbow», o Ritchie Blackmore είχε δείξει την αγάπη του για την κλασσική μουσική. Όμως τίποτα δεν τον εκφράζει καλύτερα από αυτό το συγκρότημα της αναγεννησιακής φολκ, που ίδρυσε με την γυναίκα του, Candice Night. Δισκογραφία: «Fires at Midnight», «Secret Voyage».
Angelo Branduardi. Διάσημος Ιταλός τραγουδοποιός, που ξεκίνησε την καριέρα του συνδυάζοντας την ιταλική φολκ με την αναγεννησιακή και πρώιμη μπαρόκ μουσική. Δισκογραφία: «La Luna», «La Pulce d’ Acqua», «A La Foire de l’ Est».
Shirley & Dolly Collins. Το 1969 η βασίλισσα της εγγλέζικης φολκ μαζί με την αδελφή της Dolly και το «Early Music Consort of London» ηχογράφησαν το Anthems in Eden, το πρώτο φολκ άλμπουμ παιγμένο εξ’ ολοκλήρου με μεσαιωνικά όργανα. Άνοιγαν έτσι τον δρόμο για τα μεσαιωνικά πειράματα των «Amazing Blondel» και των «Gryphon». Δισκογραφία: «Anthems in Eden».
Corvus Corax. Πρωτεργάτες της νεομεσαιωνικής μουσικής του ‘90 που αναβίωσαν την λαϊκή μουσική του Γερμανικού Μεσαίωνα μελετώντας έγγραφα της εποχής και ειδικά τα «διατάγματα κατά της ανίερης μουσικής». Δισκογραφία: «Carminus Buranus I & II», «Tempii Antiqui».
The Benedictine Monks of Santa Domingo de Silos. Χορωδία Ισπανών μοναχών που το 1993 με το «Canto Gregoriano» είχαν το μεγαλύτερο best seller Γρηγοριανού Άσματος όλων των εποχών, που ανέβηκε στις ψηλότερες θέσεις των ποπ τσαρτς. Δισκογραφία: «Canto Gregoriano».
Dead Can Dance. Ποτέ δεν θεώρησαν τους εαυτούς τους gothic καλλιτέχνες και είχαν ένα πιο συμφωνικό ήχο. Όμως οι gothic λάτρευαν την μελαγχολική νεομεσαιωνική μουσική τους και μια ολόκληρη σκηνή γεννήθηκε. Δισκογραφία: «Spleen and Ideal», «The Serpent’s Egg», «In The Realm of Dying Sun».
Estampie. Σημαντικό συγκρότημα από την Γερμανία που γράφει δικιά του μουσική στο μεσαιωνικό στυλ επηρεασμένο από την μινιμαλιστική και world music. Δισκογραφία: «Ondas: Musik von Troubadours und Flagellanten», «Materia Mystica: Eine Hammage a Hildegard von Binten».
Faun. Κορυφαίο συγκρότημα παγανιστικής φολκ από την Γερμανία που συνδυάζει μεσαιωνική φολκ με electronica, αλλά και Αραβο-Περσική μουσική, και που τραγουδούν στα Γερμανικά του Μεσαίωνα, Λατινικά και Σκανδιναβικές γλώσσες. Δισκογραφία: «Renaissance», «Totem».
Jan Garbarek. Το 1994, στο φόρτε της δημοτικότητας του Γρηγοριανού Άσματος, ο Νορβηγός τζαζίστας κυκλοφόρησε το «Officium» με τους «Hilliard Ensemble» που ανέβηκε στις ψηλότερες θέσεις των ποπ τσαρτς πολλών Ευρωπαϊκών χωρών. Δισκογραφία: «Officium», «Μnemosyne».
Garmarna. Σουηδικό συγκρότημα του φολκ ροκ, που εμπνέεται από την μεσαιωνική μουσική της χώρας. Δισκογραφία: «Guds Speleman».
Gothic Voices. Από τα σημαντικότερα φωνητικά συγκροτήματα Παλαιάς Μουσικής, που το ντεμπούτο του με μουσική της Hildegard von Binten, υπήρξε από τα μεγαλύτερα best sellers του είδους. Δισκογραφία: «Α Feather on the Breath of God: Sequences and Hymns of Abbess Hildegard of Binten», «Venus and Mars: Songs for the Knights of Garter», «The Spirits of France and England Vol 2: Music of Trouveres».
Gregorian. Γερμανικό συγκρότημα που ερμηνεύει ποπ και ροκ επιτυχίες σε Γρηγοριανό στυλ, συνοδευόμενοι όμως από μπάντα. Δισκογραφία: «Masters of Chant».
Harry Gregson-Williams. Συνθέτης βραβευμένων μεσαιωνικών soundtracks. Δισκογραφία: «Kingdom of Heaven», «The Chronicles of Narnia: The Lion», «The Witch and the Wardrobe», «Prince of Persia».
Gryphon. Το απόλυτο συγκρότημα του εγγλέζικου μεσαιωνικού φολκ ροκ. O αρχηγός τους Richard Harvey (πιάνο, woodwinds, μαντολίνο) είχε απορρίψει μια πρόταση να παίξει στην Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λονδίνου για να ακολουθήσει μια καριέρα παντρέματος μεσαιωνικής φολκ και progressive rock. Εισήγαγαν στο ροκ μεσαιωνικά όργανα που δεν είχαν ακουσθεί ποτέ πριν. Δισκογραφία: «Midnight Mushrumps», «Red Queen to Gryphon Three».
* O Γιώργος Πισσαλίδης έχει υπάρξει συνεργάτης των κυριότερων ελληνικών μουσικών περιοδικών (Ποπ & Ροκ, Jazz & Τζαζ, Οζ, Δίφωνο), αλλά και «έθνικ» περιοδικών του εξωτερικού (Folk Roots, Global Rhythm) Έχει γράψει το κεφάλαιο για την ελληνική μουσική στον διεθνούς κύρους «έθνικ» οδηγό «The Rough Guide on World Music: Europe, Asia & Pacific», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τον εκδοτικό οίκο Penguin.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο τεύχος 22 (Μάρτιος-Απρίλιος 2010) του διμηνιαίου περιοδικού Patria.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου