Για όλα φταίει το... Δημόσιο!

Του Δημήτρη Καζάκη
οικονομολόγου - αναλυτή
Το Δημόσιο τα φταίει όλα. Το Δημόσιο εί­ναι υπερτροφικό, σπάταλο, διεφθαρμέ­νο, αντιπαραγωγικό και γενικά συνιστά το μεγάλο πρόβλημα της χώρας. Αυτό εί­ναι το γενικό μοτίβο των δηλώσεων και γενικά των τοποθετήσεων της κυβέρνησης, αλλά και του συ­στήματος μαύρης προπαγάνδας που έχει στηθεί στα πρότυπα της χούντας.
● Το ζητούμενο φυσικά δεν είναι να φτιαχτεί το Δημόσιο ούτε να λειτουρ­γήσει καλύτερα για τον πολίτη, την κοινωνία και την οικονομία.
● Το ζητούμενο είναι να ανοίξει διάπλατα τις πόρτες του σε εκείνα τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που μέχρι σήμερα το νέμονταν και το λεηλατούσαν συστηματικά.
Όλοι αυτοί που σήμερα ξεσπαθώνουν ενάντια στο Δημόσιο δεν νοιάζονται να επανορθώσουν αδι­κίες, καταχρηστικές πρακτικές και αθλιότητες που συνδέονται με το γεγονός ότι το κράτος και γενικά ο δημόσιος τομέας έχει θεσμοθετηθεί ως λάφυρο του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος. Κι έχει θεσμοθετηθεί ως τέτοιο διότι το κόμμα που κερδίζει την κυβέρνηση έχει να εξυπηρετήσει πολυάριθμα συμφέροντα και επίσης να εξυπηρετηθεί το ίδιο προκειμένου να αναπαραχθεί στην εξουσία.
Η δια­φθορά της ίδιας της έννοιας του Δημοσίου ξεκινά από ένα ολόκληρο σύστημα που αποτυπώθηκε πο­λύ χαρακτηριστικά στη δήλωση του Κ. Καραμανλή το 1975: «Ο λαός μού ενεπιστεύθη την εξουσίαν. Δεν είπε πώς να την ασκήσω».
Ολόκληρο το μεταπολιτευτικό σύστημα θεμε­λιώθηκε ακριβώς πάνω σ’ αυτήν τη λογική της κοινοβουλευτικής απολυταρχίας του εκάστοτε πρωθυπουργού. Το ίδιο το Σύνταγμα συντάχθη­κε εξαρχής για να θωρακίσει την αυθαιρεσία της εκτελεστικής εξουσίας έναντι της αντιπροσωπευ­τικής, δηλαδή της Βουλής, και του ίδιου του λαού. Το αφοπλιστικό επιχείρημα για όλα αυτά ήταν ότι «η δημοκρατία γεννά δικτατορίες», όπως δήλωνε ξεδιάντροπα ο δημιουργός του Συντάγματος Κ. Καραμανλής.
Οι ίδιοι λοιπόν που έπνιξαν το Δημόσιο στη δι­αφθορά, που οικοδόμησαν ένα απολυταρχικό σύστημα κατ’ εικόνα και ομοίωσή τους, επιχειρούν να μας πείσουν ότι το Δημόσιο είναι εκ φύσεως προβληματικό. Ξεχνούν βεβαίως ότι βρισκόμαστε καταμεσής μιας παγκόσμιας κρίσης έπειτα από σχεδόν δυο δεκαετίες συνεχών ιδιωτικοποιήσεων, απελευθερώσεων και ανοίγματος στις αγορές.

Ολιγαρχία παρασίτων
Το αποτέλεσμα όλων αυτών των πολιτικών ανοίγματος στην ιδιωτική πρωτοβουλία και της βί­αιης καταπάτησης κάθε έννοιας δημοσίου συμφέ­ροντος είναι μια απίστευτη συγκέντρωση δύναμης σε μια ολιγαρχία παρασίτων και κερδοσκόπων δι­εθνώς, που ζουν από τη χρηματιστική κυβεία και την υπερχρέωση νοικοκυριών, επιχειρήσεων και κρατών.
Ποτέ άλλοτε η οικονομία σε παγκόσμιο επίπεδο δεν βρέθηκε αιχμάλωτη μιας τέτοιας συμμορίας ληστών, όπως είναι οι τράπεζες και τα επενδυτι­κά κεφάλαια διεθνώς. Σήμερα, πολύ περισσότερο από ποτέ, οι τράπεζες και τα επενδυτικά κεφά­λαια αποτελούν μια συλλογική δύναμη στο πα­γκόσμιο σύστημα του κεφαλαίου, πολύ πιο ισχυ­ρή από ό,τι τα ίδια τα κράτη. Μπορούν με ευκολία να γονατίσουν ακόμη και το μεγαλύτερο κράτος, αρκεί να εξαρτάται από τις αγορές κεφαλαίου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι παγκοσμίως το 2009 το ενεργητικό των τραπεζών ανήλθε σχεδόν στα 93 τρισ. δολ., όταν το παγκόσμιο ΑΕΠ έφτασε, σύμ­φωνα με το ΔΝΤ, στα 57,8 τρισ. δολ. Ειδικά στην Ε.Ε. και την ευρωζώνη, η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη. Πιο συγκεκριμένα, στην Ε.Ε., με ΑΕΠ το 2009 15,3 τρισ. δολ., το ενεργητικό των τραπεζών ανερχόταν σε 41,7 τρισ. δολ. Με άλλα λόγια, η οικονομική επιφάνεια των ευρωπαϊκών τραπεζών ήταν 2,7 φορές μεγαλύτερη από την οικονομική επιφάνεια των κρατών - μελών της Ε.Ε.
Προσφάτως ο Τζορτζ Σόρος απαίτησε να σω­θούν πρώτα οι τράπεζες και ύστερα τα κράτη. Οι τράπεζες και τα επενδυτικά κεφάλαια σαν του Σόρος δεν έχουν πια λόγο να φοβούνται τα κράτη ούτε τα έχουν ανάγκη ως προστάτες. Τα θέλουν μόνο ως πελάτες, ως υποχείρια, ως εργαλεία επέ­κτασης των δραστηριοτήτων τους.
Όσο τα κράτη και οι κυβερνήσεις χρειάζονται δάνεια για να επιβιώσουν, όσο έχουν ανάγκη τις διεθνείς αγορές κεφαλαίου, τόσο πιο απόλυτη εί­ναι η υποταγή και η εξάρτησή τους από το πιο αδί­στακτο κύκλωμα κερδοσκόπων που γνώρισε ποτέ η οικονομική ιστορία.
Και η πολιτική γενικευμένης εκποίησης, ιδιωτικοποίησης και ανοίγματος των αγορών εξασφαλίζει ότι ο δημόσιος δανεισμός και η υπερχρέωση θα συνεχίσουν να χτυπούν ιστορικά ρεκόρ, προς όφελος αυτού ακριβώς του κυκλώματος, που φυσικά έχει εξαγοράσει κυβερ­νήσεις, οργανισμούς και όργανα.

Ιδιωτικοποιήσεις - «πανάκεια»
Τις τελευταίες δεκαετίες οι ιδιωτικοποιήσεις έχουν προβληθεί διεθνώς ως πανάκεια διά πάσα νόσο της οικονομίας, με επιχειρήματα - αντιγραφή απ’ τα πιο απλοϊκά, για να μην πούμε χυδαία, εγχειρίδια μικροοικονομικής (οι ιδιωτικές εταιρεί­ες έχουν τάχα πιο αποτελεσματική διοίκηση, η κατάργηση των μονοπωλίων και ο ανταγωνισμός ωφελούν τους καταναλωτές, είναι προτιμότερο να υπάρχουν κερδοφόρες ιδιωτικές επιχειρήσεις παρά ελλειμματικές κρατικές κ.ο.κ.).
Ωστόσο οι απανωτές χρεοκοπίες κολοσσών, όπως ήταν της ενεργειακής πολυεθνικής Enron στις ΗΠΑ, η τρομακτική δυσοσμία από το μέγεθος της διαφθοράς που συνοδεύει πάντα τη διαδικα­σία των ιδιωτικοποιήσεων, η τραγική επιδείνωση των προοπτικών της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία δεν φαίνεται να μπορεί ακόμη να συνέλθει από το μεγάλο κραχ πριν από δυο χρόνια, έχουν αλλάξει το κλίμα ακόμη και στις μητροπόλεις της «οικονομίας της αγοράς».
Όλα αυτά, φυσικά, είναι ψιλά γράμματα για τους ντόπιους μαθητευόμενους μάγους του νεοφιλελευθερισμού. Στην Ελλάδα η πολιτική των ιδι­ωτικοποιήσεων έχει ευθέως και κυνικά ταυτιστεί με τη μαζική εκποίηση της δημόσιας περιουσίας έναντι πινακίου φακής.
Η εκάστοτε κυβέρνηση πουλά τα «ασημικά του σπιτιού», όχι διότι έστω έχει την αυταπάτη ότι έτσι θα ευνοήσει την ανά­πτυξη της χώρας, αλλά για να ενισχυθεί προκλητι­κά η κερδοσκοπική μανία των πιο ισχυρών οικονο­μικών κυκλωμάτων. Άλλωστε ο κ. Σημίτης το είχε ξεκαθαρίσει λέγοντας τα εξής:

«Στην εποχή του ευρώ η ελληνική οικονομία έχει όλες τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες να προσαρμοστεί στις νέες απαιτήσεις, να διεκδικήσει με αξιοπιστία μία ισχυρή παρουσία στην ευρω­παϊκή αγορά. Κεντρικός άξονας αυτής της στρατη­γικής είναι η διαμόρφωση ισχυρών ελληνικών επι­χειρήσεων με ικανό μέγεθος, εξωστρέφεια και διεθνή ανταγωνιστικότητα.

Ελληνικές επιχειρή­σεις με δυναμική ανάπτυξη στην ευρύτερη περι­οχή και δυνατό όνομα στην Ευρώπη. Η κυβέρνηση έχει διαμορφώσει ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο με απελευθερωμένες αγορές και επαρκή κίνητρα για να προχωρήσουν οι επιχειρήσεις σε εκσυγ­χρονισμό, σε συνεργασίες, συγχωνεύσεις και συ­μπράξεις που είναι απαραίτητες στο νέο ευρωπα­ϊκό τοπίο» (22.1.02).

«Ας πάει το παλιάμπελο»
Με άλλα λόγια, κεντρική επιλογή των κυβερ­νήσεων σχεδόν από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 ήταν η στήριξη των «ισχυρών επιχειρήσεων», και στον βωμό αυτού του δόγματος «ας πάει και το παλιάμπελο». Έστω κι αν στην περίπτωσή μας πρόκειται για τα «φιλέτα» της δημόσιας περιουσί­ας, μια και ο «κατιμάς» συνεχίζει να φορτώνεται στον άγρια φορολογούμενο εργαζόμενο.
Το απο­τέλεσμα ήταν αφενός σκάνδαλα επί σκανδάλων και αφετέρου εκρηκτική εκτίναξη του δημόσιου χρέους. Μερικά μόνο γραφικά δείγματα αυτής της λωποδύτικης πολιτικής:
● Η κερδοφόρα ΕΤΒΑ μεταβιβάστηκε κι αυτή στην Τράπεζα Πειραιώς τον Οκτώβριο του 2001 προς 5,1 ευρώ (περίπου 1.740 δρχ.) ανά μετοχή, παρά το γεγονός ότι η λογιστική αξία της μετοχής ανερχόταν περίπου στις 2.300 δρχ.
● Το1999 η εισηγμένη στο χρηματιστήριο Ιονική & Λαϊκή Τράπεζα ξεπουλήθηκε στη Τρά­πεζα Πίστεως, μαζί με τις θυγατρικές της (Ιονική Ξενοδοχειακή, Ιονική Επενδύσεων, Ιονική Χρη­ματιστηριακή κ.λπ.) γύρω στα 250 δισ. δρχ., ενώ, σύμφωνα με τον ισολογισμό του 1998, η αξία του ενεργητικού ανερχόταν σε 1,9 τρισ. δρχ.
● O Oργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης με ίδια κεφάλαια 89,4 εκατ. ευρώ και κέρδη προ φόρων 21,2 εκατ. ευρώ εισήχθη τον Αύγουστο του 2001 στο χρηματιστήριο με τιμή 6,74 ευρώ, ενώ η λογι­στική αξία της μετοχής ήταν 8,86 ευρώ!
● Η Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης Θεσ/νίκης είχε ίδια κεφάλαια 322,4 εκατ. ευρώ και κέρδη προ φόρων 4,5 εκατ. ευρώ. Εισήχθη στο χρηματιστήριο τον Σεπτέμβριο του 2001, με 3,94 ευρώ ανά μετοχή, ενώ η λογιστική της αξία ήταν 19,5 ευρώ!
● Η ΔΕΗ εισήχθη τον Δεκέμβριο του 2001 και, με βάση το ενημερωτικό δελτίο (σ.17), μαθαί­νουμε τα εξής καταπληκτικά:

«Η ΔΕΗ ανέθεσε την εκτίμηση της αξίας των παγίων περιουσιακών στοιχείων της στην εταιρεία American Appraisal, ώστε να προσδιοριστεί εύλογα η αγοραία αξία της... Οι αξίες των παγίων στοιχείων που ενσωματώνονται στις ηλεγμένες οικονομικές καταστάσεις της ΔΕΗ, οι οποίες παρουσιάζονται στο παρόν, δεν αποτυπώνουν την εν λόγω εκτίμηση και συνεπώς ούτε την εύλογη αγοραία αξία των παγίων, καθώς το μητρώο παγίων δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Η εταιρεία σκοπεύει να ολοκληρώσει το μητρώο παγίων της ως τον Δεκέμβριο του 2002».

Εδώ πραγματικά η ελληνική χρηματαγορά κα­τακτά παγκόσμια πρώτη: εισάγεται εταιρεία στο χρηματιστήριο, και μάλιστα του μεγέθους της ΔΕΗ, δίχως να υπάρχει αποτίμηση παγίων! Προ­κειμένου για ξεπούλημα και κερδοσκοπία, δεν υπάρχουν ούτε κανόνες ούτε νόμοι ούτε στοιχειώδεις ευαισθησίες. Η ΔΕΗ τελικά μετοχοποιήθηκε για να γίνει ακόμη πιο προβληματική, πιο ελλειμ­ματική, πιο ακριβή για το λαϊκό νοικοκυριό και πιο ανοιχτή όσο ποτέ σε κυκλώματα που κυριολεκτι­κά την απομυζούν.
Τα ίδια και χειρότερα συνέβησαν με τις μετοχο­ποιήσεις του ΟΤΕ (1996), των Ελληνικών Πετρε­λαίων (1998) και την προκλητική μεταβίβαση του 40% περίπου της Ελληνικής Βιομηχανίας Όπλων.

Το θέατρο εξαγοράς της Ολυμπιακής
Η εκάστοτε κυβέρνηση δεν δίστασε να ευνοή­σει με ξεδιάντροπο τρόπο ακόμη και εξόφθαλμα κερδοσκοπικά παιχνίδια, προκλητικές «συναλλα­γές» με βαρόνους της αγοράς, αλλά και ημέτε­ρους οικονομικούς κύκλους. Χαρακτηριστική πε­ρίπτωση για τον σκανδαλώδη τρόπο με τον οποίο μεταχειρίστηκαν οι κυβερνήσεις τις παραγωγικές δραστηριότητες του κράτους ήταν η μεταχείριση της Ολυμπιακής.

Το 2002 στήθηκε ολόκληρο θέατρο «εξαγοράς» της Ολυμπιακής Αεροπορίας από την κατά πολύ υποδεέστερη και τυχάρπαστη - με σύνθεση μετοχικού κεφαλαίου από εταιρείες off-shore και holding, ιδανικές για να αποκρύπτουν πηγές χρήματος κι ενίοτε να «ξεπλένουν» κεφάλαια - Axon Airlines.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το δίμηνο που με ευθύνη της κυβέρνησης κράτησε το θέατρο της «εξαγοράς» η μετοχή της μητρικής Axon Holdings (με προσωπικό 2 άτομα) εκτινάχθηκε κατά 88,72%! Από 664 δρχ. έφθασε στις 1.254 δρχ. και μετά έσκασε το κανόνι.
Είναι χαρακτηριστικό ακόμη ότι η κυβέρνηση, ενώ είχε διακόψει αρκετά νωρίς τις κατ' ουσίαν διαπραγματεύσεις με τη συγκεκριμένη εταιρεία για την «εξαγορά» της Ο.Α., κρατούσε σιγή ιχθύος για να μην τινάξει στον αέρα τη φήμη που η ίδια δημιούργησε ότι «η Axon αγοράζει την Ο.Α.», πάνω στην οποία στηριζόταν όλο το κερδοσκοπικό παιχνίδι.
Το ίδιο διάστημα άλλες εταιρείες των συμφερόντων της Axon Holdings φέρεται ότι εξασφάλισαν τη μεσολάβησή τους για νέες μεγάλες προμήθειες πολεμικού υλικού στον Ελληνικό Στρατό, που δικαιολογήθηκε ως «αντισταθμιστικό όφελος» προς την Axon για να φορτωθεί την Ο.Α.
Έπειτα από πολλά η κυβέρνηση Καραμανλή, ύστερα από ένα όργιο χρηματιστικής κυβείας με τις απόπειρες εξαγοράς της Ολυμπιακής, τελικά την πούλησε στον Βγενόπουλο με αντίτιμο που, όπως λέει χαρακτηριστικά η αγορά, αντιστοιχεί στην εξαγορά εμπορικού σήματος αλυσίδας γρήγορου φαγητού.
Μέσα σε λίγους μήνες ο Βγενόπουλος «συγχώνευσε» την Ολυμπιακή με την Aegean Airlines εξασφαλίζοντας ανταποδοτικά οφέλη υπερδεκαπλάσια όσων κατέβαλε για την εξαγορά και τη διατήρηση της εταιρείας για όσο καιρό την έχει.

Οι πανάκριβες συμπράξεις κράτους και ιδιωτών
Εκεί βέβαια που έγιναν και γίνονται όργια είναι στις περίφημες ΣΔΙΤ, δηλαδή στις Συ­μπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, με βάση τις οποίες έγιναν και γίνονται τα πε­ρισσότερα από τα λεγόμενα «μεγάλα έργα» υποδομών της χώρας. Μια μελέτη που εκπό­νησε το ΤΕΕ Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας σχετικά με τις ΣΔΙΤ τον Σεπτέμβριο του 2009 αποκάλυψε πως «η αγορά των ΣΔΙΤ διαμορφώνεται σε ολιγοπώλιο, με όλες τις σχετι­κές συνέπειες» και επίσης ότι

«το κόστος των έργων που υλοποιούνται μέσω ΣΔΙΤ, εί­ναι σημαντικά μεγαλύτερο από το κόστος με το οποίο θα υλοποιούνταν τα ίδια έργα, αν κατασκευάζονταν ως δημόσια έργα χρημα­τοδοτούμενα από το ΠΔΕ».

Έτσι από τη μελέτη «εκτιμάται ότι το κό­στος των μη ανταποδοτικών έργων κοινωνικής υποδομής, που υλοποιούνται μέσω ΣΔΙΤ, στοιχίζουν στο ελληνικό Δημόσιο περίπου μιάμιση φορά περισσότερο απ’ ό,τι εάν υλο­ποιούνταν ως δημόσια έργα, με δανεισμό του Δημοσίου». Το ενδιαφέρον είναι ότι η μελέτη αυτή και τα πορίσματά της ανακοινώ­θηκαν παρουσία τής τότε υπουργού ανάπτυ­ξης κ. Λούκας Κατσέλη, η οποία αρκέστηκε να πει ότι οι ΣΔΙΤ είναι «πολιτική επιλογή».
Το γεγονός ότι η δημόσια περιουσία ξε­πουλιέται εδώ και χρόνια μ’ αυτόν τον εξευ­τελιστικό τρόπο, ο οποίος σε μια ανεπτυγμέ­νη χώρα θα επέφερε πιθανώς και ποινικές διώξεις, οφείλεται καταρχήν στην αγωνιώδη προσπάθεια των ιθυνόντων να δώσουν εξε­τάσεις στις «παγκόσμιες αγορές», δηλαδή στα διεθνή κερδοσκοπικά κέντρα.
Από την άλλη, σε μια επίσημα καταδικασμένη οικονομία, που διακρίνεται για την πα­ραγωγική της υποβάθμιση, τη συρρίκνωση του μεριδίου της στην παγκόσμια αγορά, την τεχνολογική περιθωριοποίηση, τι άλλο απο­μένει, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου, της Ε.Ε. και της ευρωζώνης, εκτός από το να μετατραπεί σε προνομιακό πεδίο ασύδοτης κερδοσκοπίας;
Μέσα σ’ αυ­τό το πλαίσιο οι κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών απλώς έπρατταν ό,τι ήταν αναμε­νόμενο από κάθε κυβέρνηση του κατεστημέ­νου: να αναζητά τις καλύτερες ευκαιρίες επ’ ωφελεία δική της κι όσων «οικονομικών πα­ραγόντων» τη στηρίζουν.

Με την επιβολή του καθεστώτος ελεγχό­μενης χρεοκοπίας στη χώρα, η πολιτική ιδιωτικοποίησης του Δημοσίου δεν πήρε μόνο διαστάσεις πρωτοφανείς, αλλά άλλαξε και χαρακτήρα. Πρόκειται για μαζική εκποίηση δημόσιας περιουσίας, υπηρεσιών και αγα­θών, χωρίς προηγούμενο. Οι δανειστές και οι αγορές τους βρήκαν στην Ελλάδα μια ακόμη χρυσή ευκαιρία για γενικό ξεπούλημα προς όφελος των πιο ασύδοτων και αρπαχτικών συμφερόντων.
 ΠΗΓΗ:www.topontiki.gr