Περί της Ελληνικής Ιερατείας

από το "Εορτές Και ιεροπραξίες Των Ελλήνων" του Βλάση Ρασσιά

Εισαγωγικά προλεγόμενα για την πληρέστερη κατανόηση του υγιούς θεσμικού πλαισίου στο οποίο κινήθηκε η πάτρια θρησκευτικότητα.

Ο Έλληνας ιερέας, εκτός από κάποιες ελάχιστες εξαιρέσεις κληρονομικής μεταβίβασης σε μέλη ενός κάποιου συγκεκριμένου γένους (λ.χ. Ευμολπίδαι στην Ελευσίνα, Εμβαρίδαι στον Πειραιά κ.λ.π.) ή ενός βασιλικού οίκου (όπως λ.χ. συνέβαινε στην πόλη της Σπάρτης) αποκτά το αξίωμά του κατά κανόνα δι' εκλογής από την συνέλευση του Δήμου, πρακτική που βρίσκουμε να ισχύει από τα ομηρικά κιόλας χρόνια, ή δια κληρώσεως (όπου ο κλήρος λειτουργεί ως Θεός ή απλός δείκτης της θείας θελήσεως).
Ο Έλληνας ιερέας δεν θεωρείται εκπρόσωπος του Θεού επί γής, όπως οι γνωστές παλαιές και σημερινές θεoκρατίες ισχυρίζονταν και ισχυρίζονται για τους θρησκευτικούς λειτουργούς τους, αλλά αντιθέτως είναι απλός κι εκλεγμένος εκπρόσωπος των θρησκευτών, εξουσιοδοτημένος είτε να φροντίζει τον Ναό στον οποίο τοποθετείται (ως «αρχιερεύς»), είτε να τελεί τις θυσίες (ως «ιερεύς»), είτε να απαγγέλει τις ευχές και προσευχές (ως «αρητήρ»).
Το ιερατικό αξίωμα δεν είναι συνδεδεμένο με κάποια συγκεκριμένη ηλικία, τάξη, ή φύλο.
Ανδρες και γυναίκες, πλούσιοι και μη, νέοι και ηλικιωμένοι, όλοι δικαιούνται να αναλάβουν το αξίωμα του ιερέα, ο δε εκάστοτε αποχωρών, σε αντίθεση με τα ιερατεία των διαφόρων θεοκρατιών, ωφείλει στα πλαίσια της ισονομίας τών πολιτών να προβεί σε απολογισμό πεπραγμένων και λογοδοσία, κυρίως σε ό, τι αφορά τα οικονομικά του Ιερού (βλ. Αισχίνη, Λόγος Κατά Κτησιφώντος, 17-18).

Αν και βαθύτατα σεβάσμιος από το σύνολο του λαού, ο Έλληνας ιερέας δεν θεωρείται άγιος και ιερός. Για τον Έλληνα άλλωστε, η αγιότητα δεν σημαίνει τίποτε περισσότερο από τη γνώση περί του τι απαιτείται για ομαλή και αρμονική συμβίωση ανάμεσα στους ανθρώπους και τους Θεούς.
Απλές προϋποθέσεις για την ιερατική ιδιότητα αποτελούν η σωματική αρτιμέλεια (και όχι η σωματική τελειότητα, αφού ο Αγησίλαος εξελέγη βασιλιάς της Σπάρτης και ιερέας των Θεών Διός, Απόλλωνος, Αθηνάς και Ηρακλέους, όντας χωλός πλην όμως αρτιμελής), η γνήσια καταγωγή και, κυρίως, η γενική εκτίμηση προς το άτομό του, με πρωταρχικό κριτήριο το να μη βαρύνεται με κανένα από τα ασυμβίβαστα προς την ιερατική ιδιότητα σοβαρά «μιάσματα» (δηλαδή ασέβεια, ανθρωποκτονία, επιορκία, προδοσία, κ.λ.π.)

Στη διάρκεια της ελληνικής ιεροπραξίας, ο Έλληνας ιερέας ή ιέρεια συνήθως φοράει φόρεμα λευκό, σε ένδειξη αγνότητας (με εξαίρεση τους ιερείς του Διός που φορούν και πορφύρα, και διάδημα από κορδέλλα στα χρώματα του Θεού τους), ή στεφάνι από φύλλα δένδρου ή φυτού που θεωρείται ιερό τής κάθε επι μέρους συγκεκριμένης λατρείας.
Πρέπει να σημειωθεί πάντως εδώ, το αξιόλογο γεγονός ότι στους Έλληνες, από τους ομηρικούς κιόλας χρόνους, πλήρες δικαίωμα ιεροπραξίας (θυσίας, σπονδής, προσευχής) είχε ο οποιοσδήποτε απλός θρησκευτής, ενώ κατά τις εκστρατείες χρέη ιερέως έκαναν οι επικεφαλής του στρατού και στην οικιακή λεγόμενη λατρεία ιερουργούσαν ισόβαθμα και εκ περιτροπής (αναλόγως της φύσεως της επικαλούμενης θεότητας) οι δύο σύζυγοι.

Με τον ιερέα ή την ιέρεια να μη θεωρείται λοιπόν εκπρόσωπος του Θεού επί γής, αλλά απλός «ιερεύων» πολίτης, η ποιότητα της σχέσης προς τον κάθε φορά τιμώμενο Θεό ή Θεά αποτελεί υπόθεση όλου του σώματος των θρησκευτών που παρίστανται σε μία τελετή. Έχουμε εδώ λοιπόν μία ακόμη επιβεβαίωση του έντονου, αλλά ιδιότυπου Ελληνικού κοινοτισμού που θέλει το άτομο αναπόσπαστο μέρος ενός οργανικού συνόλου αλλά ταυτοχρόνως και υπεύθυνη, για τα του εαυτού της, προσωπικότητα.
Απαιτείται συνεπώς και για τους θρησκευτές που παρίστανται σε θυσίες, η βασική αγνότητα του ιερέως, υπό την έννοια του να είναι κανείς καθαρός από σοβαρά μιάσματα. Εκείνοι που βαρύνονται από σοβαρά μιάσματα δεν μπορούν να συμμετάσχουν σε θυσίες αν δεν έχουν πρωτύτερα καθαρθεί.
«Κεκαθαρμένοι» οφείλουν να είναι και όσοι μόλις επέστρεψαν από πόλεμο, όσοι μόλις θεραπεύθηκαν από ασθένεια, όσοι επέστρεψαν στην πατρίδα τους μετά από μακροχρόνια παραμονή στο εξωτερικό, κ.ο.κ.
Για αυτό και πριν την τέλεση της θυσίας, ο κήρυξ ιερέας φωνάζει το «εκάς, εκάς, όστις αλιτρός».       ΠΗΓΗ