ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΩ ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΝΙΚΟΣ ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΣ
Πρωτογνώρισα τη Σύρο μέσα από τη «Μεγάλη χίμαιρα» του Μ. Καραγάτση, σχηματίζοντας στο μυαλό μου, χάρη στις ολοζώντανες περιγραφές του συγγραφέα, τα μέρη όπου εκτυλίσσεται η υπόθεση: Ερμούπολη, Ανω Σύρα, Πισκοπιό. Χρόνια αργότερα την επισκέφτηκα - και, ευτυχώς, δεν αποδείχτηκε χίμαιρα, αλλά μια χειροπιαστή, συναρπαστική εμπειρία.
Καθώς το πλοίο μπαίνει στο λιμάνι, ακόμα και υπό καταρρακτώδη βροχή, όπως στη δική μου περίπτωση, η Ερμούπολη εντυπωσιάζει έτσι όπως απλώνεται αμφιθεατρικά, καλύπτοντας σχεδόν κάθε χιλιοστό από τις πλαγιές των απότομων λόφων της. Και να σκεφτεί κανείς ότι ώς τις αρχές του 19ου αιώνα στη θέση της Ερμούπολης δεν υπήρχε απολύτως τίποτα, με την Ανω Σύρα να αποτελεί τον κύριο οικισμό του νησιού, αριθμώντας λίγες χιλιάδες, κυρίως καθολικούς, κατοίκους. Ωστόσο, χάρη σε ευνοϊκές συγκυρίες, που διαμορφώνονται κυρίως λόγω της γαλλικής προστασίας, η Σύρος, όταν ξεσπάει η Επανάσταση του '21, μετατρέπεται σε καταφύγιο δεκάδων χιλιάδων προσφύγων από δοκιμασμένα μέρη: Χίος, Ψαρά, Κάσος, Σμύρνη, Κρήτη. Ενώ η υπόλοιπη Ελλάδα φλέγεται, οι ναυτικοί και έμποροι πρόσφυγες χτίζουν ταχύτατα μια νέα πόλη γύρω από το μεγάλο φυσικό λιμάνι, που εξελίσσεται, ως κόμβος στο Αιγαίο, στο πρώτο εμπορικό λιμάνι της χώρας, φέρνοντας άφθονο πλούτο στο νησί.
Το 1826, η νέα αυτή πόλη ονομάζεται Ερμούπολη, προς τιμήν του Κερδώου Ερμή, που θα βγάλει τα φτερωτά σανδάλια του και θα μείνει για καιρό στη Σύρο, χαμογελώντας ευχαριστημένα με τη σπουδαία ακμή της. Εδώ, τις επόμενες δεκαετίες, η Ελλάδα ζει την πρώτη της βιομηχανική επανάσταση: χτίζονται βιοτεχνίες και εργοστάσια, ιδρύονται ναυτιλιακές εταιρείες και τα περίφημα ναυπηγεία. Την αισθητική εικόνα της πόλης επιμελούνται κορυφαίοι αρχιτέκτονες από την Ιταλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, ενώ η πολιτιστική ζωή εντυπωσιάζει ακόμα και τους Δυτικούς επισκέπτες της Σύρου, όπως ο Θεόφιλος Γκωτιέ, ο οποίος θα γράψει: «(…) Ποιος, αλήθεια, θα φανταζόταν ότι θα συναντούσε τον κόσμο αυτό φυτεμένο σ' ένα βραχονήσι του Αιγαίου!»
Κάπως έτσι αισθάνομαι τριγυρνώντας στους δρόμους του πρώτου αληθινού αστικού κέντρου της σύγχρονης Ελλάδας: γειτονιές γεμάτες περίτεχνα νεοκλασικά αρχοντικά και δημόσια κτίρια που πιο πολύ παραπέμπουν σε δυτικοευρωπαϊκές πρωτεύουσες παρά στις Κυκλάδες, βιομηχανικά κτίρια μιας αισθητικής που μοιάζει να έχει παρέλθει στις μέρες μας, όπου εργοστάσιο ίσον άχαρο τσιμεντένιο κουτί.
Ανηφορίζω από το λιμάνι προς το κέντρο. Στην τεράστια πλατεία Μιαούλη δεσπόζει το περίφημο Δημαρχείο, αριστούργημα του Τσίλερ και εν πολλοίς επιστέγασμα της ακμής της Σύρου τον 19ο αιώνα. Το εσωτερικό του είναι εξίσου εντυπωσιακό: φωτεινό, κομψά διακοσμημένο αίθριο, μαρμάρινες σκάλες και ξύλινα κιγκλιδώματα, μεγαλοπρεπείς αίθουσες γεμάτες αντίκες και έργα τέχνης, όπως αυτή όπου συνεδριάζει το δημοτικό συμβούλιο. Το Δημαρχείο χρειάστηκε πάνω από 20 χρόνια για να ολοκληρωθεί, ενώ οι τελευταίες πινελιές, όπως μου λέει ο δήμαρχος κ. Δεκαβάλλας, μπήκαν πρόσφατα, με βάση την ιστορία του κτιρίου και τα σχέδια του Τσίλερ. Πριν συνεχίσω τη βόλτα μου, περιεργάζομαι τις προτομές των μεγάλων προσωπικοτήτων που γέννησε η Σύρος -τον Ροΐδη, τον Βικέλα, τη Ρίτα Μπούμη-Παπά- έξω από την εξαιρετική από κάθε άποψη Δημοτική Βιβλιοθήκη, δίπλα στο Δημαρχείο.
Παίρνω την οδό Σουρή, ίσως τον πιο καλλιτεχνικό δρόμο της Ερμούπολης: από τη μια κάνει πρόβες η Φιλαρμονική και από την άλλη το Λύκειο Ελληνίδων. Μέχρι να σβήσει η μουσική, έχω φτάσει στο μέγαρο του αλλοτινού δημάρχου και εφοπλιστή Τσιροπινά, που σήμερα φιλοξενεί τη νομαρχία. Βρίσκομαι πια στην πλούσια συνοικία Βαπόρια. Ανεβαίνοντας την οδό Απόλλωνος προσπερνώ αρχοντικά, άλλα αναπαλαιωμένα, άλλα ερειπωμένα, άλλα κάπου ανάμεσα, που μετατρέπονται σε ξενώνες. Φτάνω στον επιβλητικό Αγιο Νικόλαο τον Πλούσιο, που χτίστηκε το 1849 και κόστισε 40.000 λίρες(!) - εδώ ο Καραγάτσης παντρεύει τους πρωταγωνιστές του. Πίσω από το ναό ξετυλίγεται ένας δρόμος πάνω από τη θάλασσα, γεμάτος με αρχοντόσπιτα και εκπληκτική θέα. Σε πρώτο πλάνο τα νεοκλασικά της Απόλλωνος από την «καλή» τους πλευρά, κυριολεκτικά μέσα στο κύμα - μια Μικρή Βενετία. Οι «κολυμπήθρες» μπροστά τους, όπως μου λένε οι ντόπιοι, φτιάχτηκαν για να κάνουν τα μπάνια τους οι κυρίες της καλής κοινωνίας, μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα.
Κατηφορίζοντας πίσω στο κέντρο περνάω από το θέατρο Απόλλων, που χτίστηκε το 1864 με αρχιτεκτονικές αναφορές στη Σκάλα του Μιλάνου. Σπουδαίοι ηθοποιοί, όπως η Κυβέλη, ανέβηκαν στη σκηνή του κατά τις χρυσές εποχές της Ερμούπολης. Σήμερα φιλοξενεί εκδηλώσεις, συναυ-λίες αλλά και τις παραστάσεις των τουλάχιστον έξι τοπικών θεατρικών ομάδων. Εκεί κοντά βρίσκεται και το κτίριο του πρώτου Δημόσιου Γυμνασίου της σύγχρονης Ελλάδας, που ιδρύθηκε το 1833 με γυμνασιάρχη τον Νεόφυτο Βάμβα. Πολλοί επιφανείς Ελληνες φοίτησαν εδώ, ακόμα και ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Πλέον το κτίριο στεγάζει το δημιουργικότατο τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Κατεβαίνοντας, ρίχνω κλεφτές ματιές μέσα από τα παράθυρα στα εκπληκτικά ζωγραφιστά ταβάνια που κοσμούν το εσωτερικό των νεοκλασικών της Σύρου. Θα περιεργαστώ τις λεπτοδουλεμένες οροφογραφίες του Μεγάρου Χατζή Ανδρέα Κριαρά και αυτές του Μεγάρου Νικολαΐδη, όπου η φιλόξενη κυρία Κοή, στην οικογένεια της οποίας ανήκει πια το αρχοντικό, θα μου εξηγήσει ότι απεικονίζουν θεούς του Ολύμπου ανάκατους με ήρωες του '21 και μοτίβα λουλουδιών.
Είναι μέρα βροχερή και χειμωνιάτικη, όμως η αγορά της Σύρου είναι γεμάτη ζωή. Η καλαισθησία των καταστημάτων εντυπω-σιάζει, από τις μπουτίκ και τα βιβλιοπωλεία ώς το φαρμακείο του Θέμη, που λειτουργεί αδιαλείπτως από το 1899. Ενα από τα ομορφότερα μαγαζιά ανήκει στην Αθηνά και στον Ρόναλντ, οι οποίοι μετακόμισαν από τη Θεσσαλονίκη στη Σύρο, για να μεγαλώσουν τον γιο τους σε «φιλικό προς την οικογένεια» περιβάλλον. Συνομιλώντας με τον κόσμο συνειδητοποιώ ότι πολλοί, ιδίως νέοι άνθρωποι, έχουν επιλέξει να ζήσουν στη Σύρο χωρίς να έχουν σχέση με το νησί. Ετσι και η Τζένη Παπαζιού, η οποία ήρθε πριν από δύο χρόνια στην Ερμούπολη με τον άντρα της. Χρόνια δημοσιογράφος στην Αθήνα, πλέον διευθύνει το πολύ καλό free press περιοδικό «Serious», το μοναδικό των Κυκλάδων.
Πίσω στο λιμάνι, παρατηρώ από μακριά τα ναυπηγεία με τους γερανούς τους. Το Νεώριο ιδρύθηκε το 1860 και εδώ κάποτε κατασκευαζόταν η πλειονότητα των ελληνικών καραβιών, απασχολώντας χιλιάδες εργάτες. Σήμερα βέβαια δουλεύουν πολύ λιγότεροι, ωστόσο οι Συριανοί είναι περήφανοι για τα ναυπηγεία τους, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας και της ταυτότητάς τους. Από εκεί και προς το Νότο απλωνόταν κάποτε η βιομηχανική περιοχή της Σύρου. Η ιστορία της ανάπτυξης του νησιού παρουσιάζεται στο πολύ ενδιαφέρον Μουσείο Βιομηχανικής Ιστορίας, στο πρώην Χρωματουργείο Κατσιμαντή. Εκεί, μέσα από σχέδια του Τσίλερ και παλιούς χάρτες, πολύπλοκες μηχανές και βιομηχανικά προϊόντα της εποχής, θα αντιληφθείτε το οικονομικό θαύμα που συντελέστηκε στη Σύρο τον 19ο αιώνα.
Η ΑΝΩ ΣΥΡΟΣ ΤΟΥ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗ
Η Ανω Σύρα μοιάζει να κρέμεται πάνω από την Ερμούπολη, στο λόφο του Αγίου Γεωργίου. Εδώ η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική - ξαφνικά συνειδητοποιώ ότι βρίσκομαι στις Κυκλάδες. Λευκά σπιτάκια, χτισμένα κολλητά το ένα με το άλλο, σκαρφαλώνουν κλιμακωτά την πλαγιά, όμοια με κάστρο, και διατρέχονται από στενά καλντερίμια, συχνά σκεπασμένα με τα κυκλαδίτικα στεγάδια. Ελάχιστοι πια κατοικούν την Ανω Σύρο, κυρίως γέροντες, όπως ο κύριος Λεονάρδος και η κυρία Νικολέτα, που φιλόξενα θα μου ανοίξουν το χαρακτηριστικά κυκλαδίτικο σπιτικό τους με τα καλαμωτά ταβάνια.
Κέντρο της Ανω Σύρου είναι η Πιάτσα, με την προτομή του ρεμπέτη Συριανού Μάρκου Βαμβακάρη και το μουσείο που φιλοξενεί προσωπικά του αντικείμενα. Εκεί βρίσκεται και η Κατώγα του Λιλή, ένα αρχετυπικό κουτούκι όπου όλα θυμίζουν τον Βαμβακάρη, ο οποίος έπαιζε για ένα μικρό διάστημα εκεί. Ανηφορίζοντας συναντάω πανέμορφες εκκλη-σίες και μονές, ορθόδοξες (όπως η Αγία Τριάδα) και καθολικές (όπως η Μονή των Καπουτσίνων).
Μέχρι τη δημιουργία της Ερμούπολης η Σύρα ήταν φράγκικη: η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού ήταν καθολική στο δόγμα, όπως μαρτυρεί και ο επιβλητικός μητροπολιτικός ναός του Σαν Τζώρτζη, στην κορυφή του λόφου, που πρωτοχτίστηκε το 1200 από τους Ενετούς άρχοντες του τόπου.
Ο παλαιότερος ορθόδοξος ναός είναι το κατάλευκο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου του Φτωχού, στις παρυφές του οικισμού, που μετράει τουλάχιστον 450 χρόνια ύπαρξης.
ΣΤΟ ΠΙΚΟΠΙΟ ΤΟΘ ΚΑΡΑΓΑΤΣΗ
Η Σύρος είναι μια σταλιά νησί και μπορείτε εύκολα να τη γυρίσετε μέσα σε λίγες ώρες, ανακαλύπτοντας τον Γαλησσά, την Ντελαγκράτσια και όλα τα μέρη που απαριθμεί ο Βαμβακάρης στη «Φραγκοσυριανή» του. Αλλά επειδή, είπαμε, τη Σύρο τη γνώρισα μέσα από τη «Μεγάλη χίμαιρα», τραβάω γραμμή για το Πισκοπιό (Επισκοπείο στο χάρτη), λίγα χιλιόμετρα έξω από την Ερμούπολη, διάσημο παραθεριστικό οικισμό των εύπορων Συριανών κατά τον 19ο αιώνα και σημαντικό τόπο στην πλοκή του βιβλίου.
Πάνω από τα κτήματα με τις επαύλεις, που μαρτυρούν την πλούσια κληρονομιά του Πισκοπιού, βρίσκεται το όμορφο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, στην κορυφή του πευκόφυτου λόφου. Στις παρυφές του οικισμού στέκομαι σε ένα ρημαγμένο από το χρόνο και τις λεηλασίες αρχοντικό, το λεγόμενο «Κόκκινο Σπίτι». Υποτίθεται πως, κατά την περιγραφή του Καραγάτση, εδώ εκτυλίχτηκε η τραγωδία των Ρεΐζηδων. Παρά την άθλια κατάσταση στην οποία βρίσκεται, είναι εμφανή τα σημάδια του πλούτου και της κοινωνικής θέσης εκείνων που το έφτιαξαν: πέτρινα σκαλιστά πλακάκια, ζωηρόχρωμες οροφογραφίες, θαυμαστά ανθεκτικές στο χρόνο, σε ταβάνια που χάσκουν και σύντομα θα καταπλακώσουν τα ξεκοιλιασμένα πατώματα. Οι ντόπιοι θα μου πουν ότι κάποιοι θεωρούν το σπίτι στοιχειωμένο, ενώ άλλοι ότι ο Καραγάτσης δεν έγραψε μυθιστόρημα, αλλά πραγματική ιστορία που είχε συγκλονίσει τη συριανή κοινωνία.
Καθώς η μέρα τελειώνει, σκέφτομαι ότι οι πάντες στη Σύρο με προέτρεψαν να ανέβω στο Σαν Μιχάλη, στην Απάνω Μεριά, οπότε λέω να μην τους παρακούσω. Αν και εκεί πάνω υπάρχουν μόνο το ομώνυμο εκκλησάκι και μερικά σκόρπια σπίτια, η περιοχή φημίζεται τόσο διότι έχει δώσει το όνομά της στο περίφημο συριανό τυρί, όσο και για το ηλιοβασίλεμά της. Ομολογουμένως, το θέαμα του ήλιου που βουτάει στο Αιγαίο, χρωματίζοντας τα γυμνά βράχια της Σύρου και στον ορίζοντα την Κύθνο, την Ανδρο, τη Γυάρο και την Τήνο, δεν πρέπει να το χάσετε. Εξάλλου, τα χειμωνιάτικα ηλιοβασιλέματα είναι τα πιο όμορφα...
Memo
ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Στη Σύρο θα μεταβείτε αεροπορικώς από την Αθήνα με πτήσεις της Olympic Air (Τ/801.801.01.01, www.olympicair.com) ή ακτοπλοϊκώς από το λιμάνι του Πειραιά με συμβατικό φεριμπότ ή ταχύπλοο (Λιμεναρχείο Πειραιά, Τ/210-45.11.311-9 ή 14944, http://info.yen.gr).
ΔΙΑΜΟΝΗ
Πολλές οι επιλογές διαμονής στο νησί, με καλύτερες εκείνες που αφορούν ανακαινισμένα αρχοντικά στην Ερμούπολη.
Ο ξενώνας Απόλλωνος
(Τ/22810-81.387, www.xenonapollonos.gr
Στον ομώνυμο δρόμο, είναι ένα πανέμορφο αρχοντικό που κάποτε ανήκε στον Χατζή Ανδρέα Κριαρά, τον πρόεδρο της καγκελαρίας που κήρυξε την επανάσταση στην Κρήτη το 1821. Λέγεται πως εδώ έχουν μείνει ο βασιλιάς Οθωνας και ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Το αρχοντικό έχει αποκατασταθεί υποδειγματικά από τον σημερινό ιδιοκτήτη του, ο οποίος έχει επιμεληθεί και την υπέροχη διακόσμηση.
Επίσης, μπορείτε να μείνετε στον ξενώνα Λίλα
Τ/22810-82.738, www.guesthouse.gr
Στο αναπαλαιωμένο πανέμορφο κτίριο που κάποτε στέγαζε το Γαλλικό Προξενείο
Και στη Villa Selena
Τ/22810-86.007, www.villaselena.eu
Tο μοναδικό πέντε αστέρων boutique hotel στο νησί, σε ανακαινισμένο νεοκλασικό στη συνοικία Βαπόρια. Μια ακόμα καλή επιλογή είναι το ξενοδοχείο Ερμής στην παραλία (Τ/22810-83.011, http://hermes-syros.com).
ΦΑΓΗΤΟ
• Στην Ερμούπολη, μερικά από τα εστιατόρια που ξεχωρίζουν είναι τα Οινοπνεύματα, με εξαιρετικό φαγητό σε ένα πολύ καλαίσθητο, νεανικό περιβάλλον κοντά στο Δημαρχείο, η ψαροταβέρνα Μπαλόπιτας, το ιταλικό εστιατόριο Αμβυξ, με ειδικότητα στα φρέσκα ζυμαρικά, το τσιπουράδικο Οι Χαλανδριανοί και το kitchen bar Fox.
• Στην Ανω Σύρα, θα πάτε στην Κατώγα του Λιλή και στο Αυλιδάκι.
• Στο Σαν Μιχάλη, μην παραλείψετε να γευτείτε τα πεντανόστιμα μαγειρευτά του Πλακόστρωτου, ίσως του πιο αγαπημένου εστιατορίου της Σύρου, με εκπληκτική θέα στο ηλιοβασίλεμα, πολύ φιλικούς ιδιοκτήτες και καλό σέρβις.
ΚΑΦΕΣ - ΠΟΤΟ
Στης Νινέττας, στην οδό Ροΐδη, θα πιείτε καφέ ή μπίρα, τσιμπολογώντας τις υπέροχες σπιτικές πίτες από τα χέρια της ιδιοκτήτριας, σε ένα γαλήνιο χώρο που ανακλά την ιδιοσυγκρασία της.
Για το βράδυ, υπάρχουν ωραία μπαράκια στην Ερμούπολη που συγκεντρώνουν ντόπιους και φοιτητές, όπως το Boheme del Mar, το Πειραματικό και το Μπαράκι.
ΑΓΟΡΕΣ
Φυσικά, προμηθευτείτε τα παραδοσιακά και φημισμένα προϊόντα της Σύρου: γραβιέρα Σαν Μιχάλη, λουκάνικα, λουκούμια και χαλβαδόπιτες. Επειδή η Ερμούπολη έχει ενδιαφέρουσα αγορά, που σίγουρα θα σας τραβήξει για μια βόλτα, σταθείτε στο MuMu, ένα πολύ όμορφο κατάστημα που πουλάει ρούχα φτιαγμένα από βαμβάκι δίκαιου εμπορίου και οργανικής καλλιέργειας.
ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ
Αρχαιολογική κληρονομιά: Πριν από χιλιάδες χρόνια, στη Σύρο άνθησε ένας από τους πρώτους πολιτισμούς της περιοχής της Μεσογείου, ο πρωτοκυκλαδικός (2700-2200 π.Χ.) ή πολιτισμός Σύρου - Κέρου. Στις θέσεις Χαλανδριανή και Καστρί βρέθηκαν αντιστοίχως νεκροταφείο και οχυρωμένος οικισμός, που έχουν αποδώσει πολλά και σημαντικά ευρήματα, όπως τα περίφημα κυκλαδικά ειδώλια. Πολλά ευρήματα και αντίγραφά τους φιλοξενούνται στο πολύ ενδιαφέρον Αρχαιολογικό Μουσείο Σύρου.
Κοιμητήριο Αγίου Γεωργίου: Είναι ένα πραγματικό υπαίθριο μουσείο η τελευταία κατοικία των Συριανών του 19ου αιώνα. Ακόμα και εδώ, η μεγάλη ακμή και ο πλούτος που γνώρισε το νησί είναι εμφανή στους περίτεχνα διακοσμημένους τάφους με τους ναΐσκους, τις προτομές, τα αγάλματα, τις λάρνακες και τον πλούσιο διάκοσμο. Δυστυχώς, τα δείγματα φθοράς είναι έντονα, αφού το κοιμητήριο δεν είναι συντηρημένο - ωστόσο αξίζει μια επίσκεψη.
Ντελαγκράτσια (Ποσειδωνία): Ηταν ο αγαπημένος παραθαλάσσιος προορισμός των εύπορων Συριανών του 19ου αιώνα. Από τα μέσα ώς τα τέλη του 19ου αιώνα, γέμισε εντυπωσιακές επαύλεις και βίλες, αρχιτεκτονικά διαμάντια μέσα σε κατάφυτα κτήματα. Ξεχωρίζει ο Πύργος Τσιροπινά, που ανακαινίστηκε πρόσφατα και φιλοξενεί τον Δήμο Ποσειδωνίας.
ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Κωδικός κλήσης: 22810
Δήμος Ερμούπολης: 98.200
Αστυνομία: 96.130
Λιμεναρχείο: 88.888 ΠΗΓΗ:portal.kathimerini.gr
Πρωτογνώρισα τη Σύρο μέσα από τη «Μεγάλη χίμαιρα» του Μ. Καραγάτση, σχηματίζοντας στο μυαλό μου, χάρη στις ολοζώντανες περιγραφές του συγγραφέα, τα μέρη όπου εκτυλίσσεται η υπόθεση: Ερμούπολη, Ανω Σύρα, Πισκοπιό. Χρόνια αργότερα την επισκέφτηκα - και, ευτυχώς, δεν αποδείχτηκε χίμαιρα, αλλά μια χειροπιαστή, συναρπαστική εμπειρία.
  |
Το 1826, η νέα αυτή πόλη ονομάζεται Ερμούπολη, προς τιμήν του Κερδώου Ερμή, που θα βγάλει τα φτερωτά σανδάλια του και θα μείνει για καιρό στη Σύρο, χαμογελώντας ευχαριστημένα με τη σπουδαία ακμή της. Εδώ, τις επόμενες δεκαετίες, η Ελλάδα ζει την πρώτη της βιομηχανική επανάσταση: χτίζονται βιοτεχνίες και εργοστάσια, ιδρύονται ναυτιλιακές εταιρείες και τα περίφημα ναυπηγεία. Την αισθητική εικόνα της πόλης επιμελούνται κορυφαίοι αρχιτέκτονες από την Ιταλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, ενώ η πολιτιστική ζωή εντυπωσιάζει ακόμα και τους Δυτικούς επισκέπτες της Σύρου, όπως ο Θεόφιλος Γκωτιέ, ο οποίος θα γράψει: «(…) Ποιος, αλήθεια, θα φανταζόταν ότι θα συναντούσε τον κόσμο αυτό φυτεμένο σ' ένα βραχονήσι του Αιγαίου!»
Κάπως έτσι αισθάνομαι τριγυρνώντας στους δρόμους του πρώτου αληθινού αστικού κέντρου της σύγχρονης Ελλάδας: γειτονιές γεμάτες περίτεχνα νεοκλασικά αρχοντικά και δημόσια κτίρια που πιο πολύ παραπέμπουν σε δυτικοευρωπαϊκές πρωτεύουσες παρά στις Κυκλάδες, βιομηχανικά κτίρια μιας αισθητικής που μοιάζει να έχει παρέλθει στις μέρες μας, όπου εργοστάσιο ίσον άχαρο τσιμεντένιο κουτί.
Ανηφορίζω από το λιμάνι προς το κέντρο. Στην τεράστια πλατεία Μιαούλη δεσπόζει το περίφημο Δημαρχείο, αριστούργημα του Τσίλερ και εν πολλοίς επιστέγασμα της ακμής της Σύρου τον 19ο αιώνα. Το εσωτερικό του είναι εξίσου εντυπωσιακό: φωτεινό, κομψά διακοσμημένο αίθριο, μαρμάρινες σκάλες και ξύλινα κιγκλιδώματα, μεγαλοπρεπείς αίθουσες γεμάτες αντίκες και έργα τέχνης, όπως αυτή όπου συνεδριάζει το δημοτικό συμβούλιο. Το Δημαρχείο χρειάστηκε πάνω από 20 χρόνια για να ολοκληρωθεί, ενώ οι τελευταίες πινελιές, όπως μου λέει ο δήμαρχος κ. Δεκαβάλλας, μπήκαν πρόσφατα, με βάση την ιστορία του κτιρίου και τα σχέδια του Τσίλερ. Πριν συνεχίσω τη βόλτα μου, περιεργάζομαι τις προτομές των μεγάλων προσωπικοτήτων που γέννησε η Σύρος -τον Ροΐδη, τον Βικέλα, τη Ρίτα Μπούμη-Παπά- έξω από την εξαιρετική από κάθε άποψη Δημοτική Βιβλιοθήκη, δίπλα στο Δημαρχείο.
 |
Κατηφορίζοντας πίσω στο κέντρο περνάω από το θέατρο Απόλλων, που χτίστηκε το 1864 με αρχιτεκτονικές αναφορές στη Σκάλα του Μιλάνου. Σπουδαίοι ηθοποιοί, όπως η Κυβέλη, ανέβηκαν στη σκηνή του κατά τις χρυσές εποχές της Ερμούπολης. Σήμερα φιλοξενεί εκδηλώσεις, συναυ-λίες αλλά και τις παραστάσεις των τουλάχιστον έξι τοπικών θεατρικών ομάδων. Εκεί κοντά βρίσκεται και το κτίριο του πρώτου Δημόσιου Γυμνασίου της σύγχρονης Ελλάδας, που ιδρύθηκε το 1833 με γυμνασιάρχη τον Νεόφυτο Βάμβα. Πολλοί επιφανείς Ελληνες φοίτησαν εδώ, ακόμα και ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Πλέον το κτίριο στεγάζει το δημιουργικότατο τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Κατεβαίνοντας, ρίχνω κλεφτές ματιές μέσα από τα παράθυρα στα εκπληκτικά ζωγραφιστά ταβάνια που κοσμούν το εσωτερικό των νεοκλασικών της Σύρου. Θα περιεργαστώ τις λεπτοδουλεμένες οροφογραφίες του Μεγάρου Χατζή Ανδρέα Κριαρά και αυτές του Μεγάρου Νικολαΐδη, όπου η φιλόξενη κυρία Κοή, στην οικογένεια της οποίας ανήκει πια το αρχοντικό, θα μου εξηγήσει ότι απεικονίζουν θεούς του Ολύμπου ανάκατους με ήρωες του '21 και μοτίβα λουλουδιών.
Είναι μέρα βροχερή και χειμωνιάτικη, όμως η αγορά της Σύρου είναι γεμάτη ζωή. Η καλαισθησία των καταστημάτων εντυπω-σιάζει, από τις μπουτίκ και τα βιβλιοπωλεία ώς το φαρμακείο του Θέμη, που λειτουργεί αδιαλείπτως από το 1899. Ενα από τα ομορφότερα μαγαζιά ανήκει στην Αθηνά και στον Ρόναλντ, οι οποίοι μετακόμισαν από τη Θεσσαλονίκη στη Σύρο, για να μεγαλώσουν τον γιο τους σε «φιλικό προς την οικογένεια» περιβάλλον. Συνομιλώντας με τον κόσμο συνειδητοποιώ ότι πολλοί, ιδίως νέοι άνθρωποι, έχουν επιλέξει να ζήσουν στη Σύρο χωρίς να έχουν σχέση με το νησί. Ετσι και η Τζένη Παπαζιού, η οποία ήρθε πριν από δύο χρόνια στην Ερμούπολη με τον άντρα της. Χρόνια δημοσιογράφος στην Αθήνα, πλέον διευθύνει το πολύ καλό free press περιοδικό «Serious», το μοναδικό των Κυκλάδων.
Πίσω στο λιμάνι, παρατηρώ από μακριά τα ναυπηγεία με τους γερανούς τους. Το Νεώριο ιδρύθηκε το 1860 και εδώ κάποτε κατασκευαζόταν η πλειονότητα των ελληνικών καραβιών, απασχολώντας χιλιάδες εργάτες. Σήμερα βέβαια δουλεύουν πολύ λιγότεροι, ωστόσο οι Συριανοί είναι περήφανοι για τα ναυπηγεία τους, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας και της ταυτότητάς τους. Από εκεί και προς το Νότο απλωνόταν κάποτε η βιομηχανική περιοχή της Σύρου. Η ιστορία της ανάπτυξης του νησιού παρουσιάζεται στο πολύ ενδιαφέρον Μουσείο Βιομηχανικής Ιστορίας, στο πρώην Χρωματουργείο Κατσιμαντή. Εκεί, μέσα από σχέδια του Τσίλερ και παλιούς χάρτες, πολύπλοκες μηχανές και βιομηχανικά προϊόντα της εποχής, θα αντιληφθείτε το οικονομικό θαύμα που συντελέστηκε στη Σύρο τον 19ο αιώνα.
Η ΑΝΩ ΣΥΡΟΣ ΤΟΥ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗ
Η Ανω Σύρα μοιάζει να κρέμεται πάνω από την Ερμούπολη, στο λόφο του Αγίου Γεωργίου. Εδώ η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική - ξαφνικά συνειδητοποιώ ότι βρίσκομαι στις Κυκλάδες. Λευκά σπιτάκια, χτισμένα κολλητά το ένα με το άλλο, σκαρφαλώνουν κλιμακωτά την πλαγιά, όμοια με κάστρο, και διατρέχονται από στενά καλντερίμια, συχνά σκεπασμένα με τα κυκλαδίτικα στεγάδια. Ελάχιστοι πια κατοικούν την Ανω Σύρο, κυρίως γέροντες, όπως ο κύριος Λεονάρδος και η κυρία Νικολέτα, που φιλόξενα θα μου ανοίξουν το χαρακτηριστικά κυκλαδίτικο σπιτικό τους με τα καλαμωτά ταβάνια.
 |
Μέχρι τη δημιουργία της Ερμούπολης η Σύρα ήταν φράγκικη: η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού ήταν καθολική στο δόγμα, όπως μαρτυρεί και ο επιβλητικός μητροπολιτικός ναός του Σαν Τζώρτζη, στην κορυφή του λόφου, που πρωτοχτίστηκε το 1200 από τους Ενετούς άρχοντες του τόπου.
Ο παλαιότερος ορθόδοξος ναός είναι το κατάλευκο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου του Φτωχού, στις παρυφές του οικισμού, που μετράει τουλάχιστον 450 χρόνια ύπαρξης.
ΣΤΟ ΠΙΚΟΠΙΟ ΤΟΘ ΚΑΡΑΓΑΤΣΗ
Η Σύρος είναι μια σταλιά νησί και μπορείτε εύκολα να τη γυρίσετε μέσα σε λίγες ώρες, ανακαλύπτοντας τον Γαλησσά, την Ντελαγκράτσια και όλα τα μέρη που απαριθμεί ο Βαμβακάρης στη «Φραγκοσυριανή» του. Αλλά επειδή, είπαμε, τη Σύρο τη γνώρισα μέσα από τη «Μεγάλη χίμαιρα», τραβάω γραμμή για το Πισκοπιό (Επισκοπείο στο χάρτη), λίγα χιλιόμετρα έξω από την Ερμούπολη, διάσημο παραθεριστικό οικισμό των εύπορων Συριανών κατά τον 19ο αιώνα και σημαντικό τόπο στην πλοκή του βιβλίου.
Πάνω από τα κτήματα με τις επαύλεις, που μαρτυρούν την πλούσια κληρονομιά του Πισκοπιού, βρίσκεται το όμορφο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, στην κορυφή του πευκόφυτου λόφου. Στις παρυφές του οικισμού στέκομαι σε ένα ρημαγμένο από το χρόνο και τις λεηλασίες αρχοντικό, το λεγόμενο «Κόκκινο Σπίτι». Υποτίθεται πως, κατά την περιγραφή του Καραγάτση, εδώ εκτυλίχτηκε η τραγωδία των Ρεΐζηδων. Παρά την άθλια κατάσταση στην οποία βρίσκεται, είναι εμφανή τα σημάδια του πλούτου και της κοινωνικής θέσης εκείνων που το έφτιαξαν: πέτρινα σκαλιστά πλακάκια, ζωηρόχρωμες οροφογραφίες, θαυμαστά ανθεκτικές στο χρόνο, σε ταβάνια που χάσκουν και σύντομα θα καταπλακώσουν τα ξεκοιλιασμένα πατώματα. Οι ντόπιοι θα μου πουν ότι κάποιοι θεωρούν το σπίτι στοιχειωμένο, ενώ άλλοι ότι ο Καραγάτσης δεν έγραψε μυθιστόρημα, αλλά πραγματική ιστορία που είχε συγκλονίσει τη συριανή κοινωνία.
Καθώς η μέρα τελειώνει, σκέφτομαι ότι οι πάντες στη Σύρο με προέτρεψαν να ανέβω στο Σαν Μιχάλη, στην Απάνω Μεριά, οπότε λέω να μην τους παρακούσω. Αν και εκεί πάνω υπάρχουν μόνο το ομώνυμο εκκλησάκι και μερικά σκόρπια σπίτια, η περιοχή φημίζεται τόσο διότι έχει δώσει το όνομά της στο περίφημο συριανό τυρί, όσο και για το ηλιοβασίλεμά της. Ομολογουμένως, το θέαμα του ήλιου που βουτάει στο Αιγαίο, χρωματίζοντας τα γυμνά βράχια της Σύρου και στον ορίζοντα την Κύθνο, την Ανδρο, τη Γυάρο και την Τήνο, δεν πρέπει να το χάσετε. Εξάλλου, τα χειμωνιάτικα ηλιοβασιλέματα είναι τα πιο όμορφα...
Memo
ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Στη Σύρο θα μεταβείτε αεροπορικώς από την Αθήνα με πτήσεις της Olympic Air (Τ/801.801.01.01, www.olympicair.com) ή ακτοπλοϊκώς από το λιμάνι του Πειραιά με συμβατικό φεριμπότ ή ταχύπλοο (Λιμεναρχείο Πειραιά, Τ/210-45.11.311-9 ή 14944, http://info.yen.gr).
ΔΙΑΜΟΝΗ
Πολλές οι επιλογές διαμονής στο νησί, με καλύτερες εκείνες που αφορούν ανακαινισμένα αρχοντικά στην Ερμούπολη.
Ο ξενώνας Απόλλωνος
(Τ/22810-81.387, www.xenonapollonos.gr
Στον ομώνυμο δρόμο, είναι ένα πανέμορφο αρχοντικό που κάποτε ανήκε στον Χατζή Ανδρέα Κριαρά, τον πρόεδρο της καγκελαρίας που κήρυξε την επανάσταση στην Κρήτη το 1821. Λέγεται πως εδώ έχουν μείνει ο βασιλιάς Οθωνας και ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Το αρχοντικό έχει αποκατασταθεί υποδειγματικά από τον σημερινό ιδιοκτήτη του, ο οποίος έχει επιμεληθεί και την υπέροχη διακόσμηση.
 |
Τ/22810-82.738, www.guesthouse.gr
Στο αναπαλαιωμένο πανέμορφο κτίριο που κάποτε στέγαζε το Γαλλικό Προξενείο
Και στη Villa Selena
Τ/22810-86.007, www.villaselena.eu
Tο μοναδικό πέντε αστέρων boutique hotel στο νησί, σε ανακαινισμένο νεοκλασικό στη συνοικία Βαπόρια. Μια ακόμα καλή επιλογή είναι το ξενοδοχείο Ερμής στην παραλία (Τ/22810-83.011, http://hermes-syros.com).
ΦΑΓΗΤΟ
• Στην Ερμούπολη, μερικά από τα εστιατόρια που ξεχωρίζουν είναι τα Οινοπνεύματα, με εξαιρετικό φαγητό σε ένα πολύ καλαίσθητο, νεανικό περιβάλλον κοντά στο Δημαρχείο, η ψαροταβέρνα Μπαλόπιτας, το ιταλικό εστιατόριο Αμβυξ, με ειδικότητα στα φρέσκα ζυμαρικά, το τσιπουράδικο Οι Χαλανδριανοί και το kitchen bar Fox.
• Στην Ανω Σύρα, θα πάτε στην Κατώγα του Λιλή και στο Αυλιδάκι.
• Στο Σαν Μιχάλη, μην παραλείψετε να γευτείτε τα πεντανόστιμα μαγειρευτά του Πλακόστρωτου, ίσως του πιο αγαπημένου εστιατορίου της Σύρου, με εκπληκτική θέα στο ηλιοβασίλεμα, πολύ φιλικούς ιδιοκτήτες και καλό σέρβις.
ΚΑΦΕΣ - ΠΟΤΟ
Στης Νινέττας, στην οδό Ροΐδη, θα πιείτε καφέ ή μπίρα, τσιμπολογώντας τις υπέροχες σπιτικές πίτες από τα χέρια της ιδιοκτήτριας, σε ένα γαλήνιο χώρο που ανακλά την ιδιοσυγκρασία της.
Για το βράδυ, υπάρχουν ωραία μπαράκια στην Ερμούπολη που συγκεντρώνουν ντόπιους και φοιτητές, όπως το Boheme del Mar, το Πειραματικό και το Μπαράκι.
ΑΓΟΡΕΣ
Φυσικά, προμηθευτείτε τα παραδοσιακά και φημισμένα προϊόντα της Σύρου: γραβιέρα Σαν Μιχάλη, λουκάνικα, λουκούμια και χαλβαδόπιτες. Επειδή η Ερμούπολη έχει ενδιαφέρουσα αγορά, που σίγουρα θα σας τραβήξει για μια βόλτα, σταθείτε στο MuMu, ένα πολύ όμορφο κατάστημα που πουλάει ρούχα φτιαγμένα από βαμβάκι δίκαιου εμπορίου και οργανικής καλλιέργειας.
ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ
Αρχαιολογική κληρονομιά: Πριν από χιλιάδες χρόνια, στη Σύρο άνθησε ένας από τους πρώτους πολιτισμούς της περιοχής της Μεσογείου, ο πρωτοκυκλαδικός (2700-2200 π.Χ.) ή πολιτισμός Σύρου - Κέρου. Στις θέσεις Χαλανδριανή και Καστρί βρέθηκαν αντιστοίχως νεκροταφείο και οχυρωμένος οικισμός, που έχουν αποδώσει πολλά και σημαντικά ευρήματα, όπως τα περίφημα κυκλαδικά ειδώλια. Πολλά ευρήματα και αντίγραφά τους φιλοξενούνται στο πολύ ενδιαφέρον Αρχαιολογικό Μουσείο Σύρου. Κοιμητήριο Αγίου Γεωργίου: Είναι ένα πραγματικό υπαίθριο μουσείο η τελευταία κατοικία των Συριανών του 19ου αιώνα. Ακόμα και εδώ, η μεγάλη ακμή και ο πλούτος που γνώρισε το νησί είναι εμφανή στους περίτεχνα διακοσμημένους τάφους με τους ναΐσκους, τις προτομές, τα αγάλματα, τις λάρνακες και τον πλούσιο διάκοσμο. Δυστυχώς, τα δείγματα φθοράς είναι έντονα, αφού το κοιμητήριο δεν είναι συντηρημένο - ωστόσο αξίζει μια επίσκεψη. Ντελαγκράτσια (Ποσειδωνία): Ηταν ο αγαπημένος παραθαλάσσιος προορισμός των εύπορων Συριανών του 19ου αιώνα. Από τα μέσα ώς τα τέλη του 19ου αιώνα, γέμισε εντυπωσιακές επαύλεις και βίλες, αρχιτεκτονικά διαμάντια μέσα σε κατάφυτα κτήματα. Ξεχωρίζει ο Πύργος Τσιροπινά, που ανακαινίστηκε πρόσφατα και φιλοξενεί τον Δήμο Ποσειδωνίας.ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Κωδικός κλήσης: 22810
Δήμος Ερμούπολης: 98.200
Αστυνομία: 96.130
Λιμεναρχείο: 88.888 ΠΗΓΗ:portal.kathimerini.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου