Δραγούμης ο σωκρατικός

Αν και έχω διαβάσει ολόκληρο το έργο του Ίωνος Δραγούμη, δεν μπορώ να ισχυριστώ σε καμιά περίπτωση ότι το κατέχω. Πάντοτε με δυσκόλευε η σκέψη του η οποία μετακινείται από το άυλο στο υπαρκτό και από το πραγματικό στο ιδεατό. Πράγματι το έργο του Δραγούμη δεν μπορεί να το κατατάξει κανείς σε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία γραφής, και αυτό γιατί κατά έναν παράξενο τρόπο στο έργο του αλληλοπεριχωρούνται σχεδόν όλα τα είδη κείμενου. Μέσα από το πεζό μετακινείται στο δοκίμιο, και μέσα από το δοκίμιο το ίδιο εύκολα εισέρχεται ταυτόχρονα στην αφήγηση, στην ηθογραφία, και στο χρονογράφημα. Πράγματι αυτό είναι που κάνει ο έργο του να ξεχωρίζει καθώς πρόκειται για ένα φαινόμενο που δεν το συναντά κανείς εύκολα, και σίγουρα αναδεικνύει την πνευματική ανωτερότητα και διαύγεια του συγγραφέα. Κάποιοι μικρόψυχοι έχουν χαρακτηρίσει τον Δραγούμη ως «αμπελοφιλόσοφο», και ορισμένοι άλλοι τον χαρακτήρισαν ως «μέγα φιλόσοφο». Θεωρούμε πως και οι δυο σφάλλουν στον ίδιο βαθμό, οι μεν πρώτοι διότι αδικούν με αισχρό τρόπο τον Δραγούμη, και οι δεύτεροι διότι του αποδίδουν τίτλους τους οποίους ουδέποτε διεκδίκησε. Σε αντίθεση με αυτούς τους αυθαίρετους και υπερβολικούς κατά την γνώμη μας χαρακτηρισμούς, θεωρούμε πως στον Ίωνα Δραγούμη ταιριάζει μοναδικά ο απόλυτος χαρακτηρισμός του αγωνιστή. Ο Ίων Δραγούμης ήταν γόνος μιας πολύ πλούσιας αρχοντικής και καταξιωμένης οικογενείας.
Ο πατέρας του ήταν επιφανής πολιτικός και διετέλεσε πρωθυπουργός της χώρας, και η μητέρα του Ελισάβετ Κοντογιαννάκη, ήταν κόρη του μεγαλοτραπεζίτη και επίτιμου γενικού προξένου της Ελλάδος στην Αγία Πετρούπολη Ιωάννη Κοντογιαννάκη. Η οικονομική άνεση και η κοινωνική θέση της οικογενείας του, καθώς και οι σπουδές του στα νομικά, του εξασφάλιζαν ένα άνετο βίο μακριά από ευθύνες και κόπους της καθημερινότητας. Σε αυτό το σημείο νομίζουμε ότι έγκειται η ουσιαστική αξία του Δραγούμη. Απεστράφη όλες τις ανέσεις και τα πλούτη τα οποία μπορούσε να απολαύσει και αφιέρωσε ολόκληρο τον βίο του στον αγώνα για την εθνική ολοκλήρωση του Ελληνισμού. Αυτό δε το γεγονός μπορεί σε πολλούς από εμάς να μην φαντάζει παράξενο καθώς το αντιλαμβανόμαστε μέσα από το πρίσμα των ιδεών μας, αξίζει όμως πολλοί από εμάς να φέρουμε τον εαυτό μας στην θέση του Δραγούμη, για να αντιληφθούμε το μέγεθος της αξίας της πράξης του. Ως διπλωμάτης, ενώ θα μπορούσε να ήταν ένας αργόσχολος κοσμικός περιφερόμενος στην Ευρώπη, χρησιμοποιεί την δύναμη της οικογενείας του, ώστε να υπηρετεί σε κομβικές για τον Ελληνισμό πόλεις. Μοναστήρι, Φιλιππούπολη, Σέρρες, Ανατολική Ρωμυλία, Αγία Πετρούπολη. Οργανώνει τον Μακεδονικό Αγώνα ακόμη και με προσωπικά του χρήματα. Επιπλέον στους Βαλκανικούς Πολέμους πολεμά ως απλός δεκανέας στην πρώτη γραμμή του μετώπου, και λίγο πριν οργανώνει την εθνική αντίσταση στα Δωδεκάνησα ενάντια στην ιταλική κατοχή. Και όλα αυτά ποιος; Αυτός ο οποίος πολύ εύκολα θα μπορούσε να υπηρετήσει σε κάποιο στρατολογικό γραφείο ή να σκοτώνει τον χρόνο του στο Παρίσι. Πολεμά και γράφει, και αυτή είναι η ψυχική ταυτότητά του. Τα κείμενα του δεν είναι αποτέλεσμα μιας αστικής ανίας μέσα στις πολυτελείς σάλες και λέσχες των Αθηνών, αλλά βιώματα ζωής όπως ο ίδιος τα εισέπραξε μέσα από τον καθημερινό του βίο. Ο Δραγούμης γράφει για την Μακεδονία ζώντας και αγωνιζόμενος στην Μακεδονία. Γράφει για τον Ελληνισμό γνωρίζοντας βιωματικά την κατάσταση του Ελληνισμού, μιλά για ιδεολογία και ιστορία μέσα από την βιωματική του σκέψη, και παράλληλα αναζήτα την ταυτότητα του Ελληνισμού, αναρωτιέται, αρνείται, σκέπτεται, αντιδρά και παίρνει θέση. Γράφει αυτά που έχει ο ίδιος ζήσει, αυτά που έχει ο ίδιος βιώσει. Φανατικός εχθρός του αθηνοκεντρικού Ελληνισμού, και φανατικός πολεμιστής του οικουμενικού Ελληνισμού. Επιπλέον αν και εκλέγεται για σύντομο χρονικό διάστημα βουλευτής δεν μετατρέπεται ποτέ σε πολιτικάντη. Αρνείται την ίδια την ύπαρξη του κράτους όταν αυτό είναι εχθρικό προς το έθνος, και την σκέψη του περιτριγυρίζει το πώς θα συνενώσει σε μια οδό τον Εθνικισμό και τον Σοσιαλισμό. Είναι σαφές νομίζω πως όταν μιλάμε για τον Ίωνα Δραγούμη, έχουμε μπροστά μας μια σωκρατική μορφή, της οποίας υποστατικό ιδίωμα είναι η έννοια της θυσίας.
Ολόκληρος ο βίος του είναι μια θυσία υπέρ της ιδέας του Έθνους. Συμπερασματικά θα λέγαμε πως ο Ίδας επηρέασε βαθύτατα το νεοελληνικό γίγνεσθαι με τον παραδείγματος βίου του και την προσωπικότητά του, και λιγότερο μάλλον με τα κείμενά του. Ενδεχομένως δε, αν δεν είχε δολοφονηθεί, να ήταν σχεδόν άγνωστος σε πολλούς απ' αυτούς που σήμερα με κλαυσίγελο βλέπουμε να παριστάνουν τους τιμητές του, οι περισσότεροι δε εξ αυτών μην έχοντας διαβάσει ούτε καν τα εξώφυλλα των βιβλίων του. Αντί να εμπνευστούν από την ζωή του Ίωνα, εκμεταλλεύονται τις περιστάσεις για να τον υποβιβάσουν στην δίκη τους ανυπαρξία. Όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια.                                                                                                                            

Ευάγγελος Χ. Χανιώτης                                                                  ΠΗΓΗ:elkosmos.gr