Έζρα Πάουντ: Το βιβλίο-δυναμίτης ενός πεφωτισμένου φασίστα

Ενδεχομένως να τον έχουν γνωρίσει οι πιο υποψιασμένοι ως έναν από τους μεγαλύτερους ποιητές του μοντερνισμού, δημιουργό των Cantos, αλλά και ως εξαιρετικά ανιξιχνίαστη περίπτωση ιστορικής φυσιογνωμίας που συνδέθηκε με τη μουσολινική Ιταλία σε βαθμό παρεξηγήσεως.
Το ανεξιχνίαστο της περίπτωσής του έρχεται να διαλευκάνει ή, αντιστρόφως, να επιτείνει ένα πολύ σπουδαίο μικρό δοκίμιό του, που κυκλοφορεί στα ελληνικά από το 2009 στη σειρά «Αρχείο Β' Παγκοσμίου Πολέμου» των εκδόσεων Περίπλους σε μετάφραση και ερμηνευτικά σχόλια του ιστορικού Ιωάννη Κωτούλα και με διαφωτιστικότατο πρόλογο του καθηγητή Αγγλικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου New Brunswick Δημήτρη Τρυφωνόπουλου.
«Ενώ οι ΗΠΑ βρίσκονταν σε πόλεμο με την Ιταλία και το Ολοκαύτωμα βρισκόταν σε εξέλιξη, ο Αμερικανός ποιητής Έζρα Πάουντ (1885-1972) πραγματοποιούσε εκπομπές στο ραδιοφωνικό σταθμό της Ρώμης αποκηρύσσοντας τον πρόεδρο Ρούζβελτ, προτρέποντας τους Αμερικανούς να μην πολεμήσουν και αναφερόταν με εμμονή σε εβραϊκές συνωμοσίες και στη συμβολή των τραπεζών στην υποκίνηση του πολέμου», γράφει ο Δημήτρης Τρυφωνόπουλος στον πρόλογο του βιβλίου, προσθέτοντας: «Το έργο η Αμερική και οι αιτίες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου είναι ένα από τα κείμενα του Πάουντ, όπου ο Αμερικανός ποιητής υποστηρίζει την εγκυρότητα της εξαιρετικά προσωπικής του ανάγνωσης της οικονομικής ιστορίας – μία ανάγνωση που έλαβε τη μορφή διαγγελμάτων από τον ραδιοφωνικό σταθμό της Ρώμης προς τους Αμερικανούς στρατιώτες και που τελικά προκάλεσε τον εγκλεισμό του επί δεκατρία σχεδόν έτη σε ένα άσυλο παραφρόνων».
Βαρύ τίμημα για τις αδιάσειστες ιδεολογικές γραμμές μιας ισχυρής προσωπικότητας που «περπάτησε» τόσο χρονικά όσο και χωρικά στη σπονδυλική στήλη του 20ου αιώνα και στιγματίστηκε όσο κανείς άλλος από τη λατρεία του για ένα πολιτικό σύστημα που θα μπορούσε να ονομαστεί «πεφωτισμένη αρχή»: «Ο βασικός λόγος για τη λατρεία που έτρεφε ο Πάουντ προς τον Μουσολίνι ήταν η απέχθειά του για τη λαϊκή δημοκρατία και η προτίμησή του σε ριζοσπαστικές ακροδεξιές απόψεις που τόνιζαν τη σημασία του χαρισματικού ηγέτη».
Πίσω από το μικρό αυτό βιβλίο, αλλά και από πολλά ποιήματά του, «σιγοκαίει» το έντονο ενδιαφέρον του, ήδη από το 1931, για τη μελέτη των οικονομικών θεωριών και κυρίως του φαινομένου έκδοσης της πίστωσης από τις τράπεζες που τους έδινε το μονοπώλιο επί της πίστωσης και του νομίσματος. Ο Πάουντ «παραθέτει την "αληθινή" ιστορία των ΗΠΑ... Η αξιοποίηση της αμερικανικής λαϊκίστικης πολιτικής παράδοσης τον οδηγεί χωρίς περιστροφές στην άποψη ότι "ο πόλεμος αυτός [ενν. Η αμερικανική επανάσταση] αποτελεί, όπως [όπως όλοι οι πόλεμοι] εκδήλωση του επίγειου πολέμου ανάμεσα στους τοκογλύφους και τους χωρικούς, ανάμεσα στους κυρίαρχους του χρήματος και σε οποιονδήποτε πραγματοποιεί μία τίμια καθημερινή εργασία με το μυαλό ή τα χέρια του"» [από τον πρόλογο της έκδοσης].
Η Αμερικανική Επανάσταση προκλήθηκε από την τακτική της Τράπεζας της Αγγλίας...
Οι αξίες της Επανάστασης προδόθηκαν από τον Χάμιλτον και τα οικονομικά συμφέροντα...
Το κακό ξεκίνησε με την ίδρυση της Τράπεζας της Αγγλίας το 1694 και με το μονοπώλιό της στην έκδοση του χρήματος...
Η αμερικανική ιστορία είναι η απόδειξη πως οι πόλεμοι προκαλούνται για να προκύψουν χρέη και να κερδοσκοπήσουν οι τοκογλύφοι...
Κάθε επανάσταση τελικά προδίδεται...
Αυτές είμαι μερικές μονάχα από τις μύριες αφοριστικές αποφάνσεις ενός υπέρλαμπρου – μέχρι συσκοτίσεως – νου, που είχε καταλάβει πως ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος δεν οφειλόταν σε κάποια ιδιοτροπία εκ μέρους του Μουσολίνι ή του Χίτλερ, αλλά στη στρατηγική των τραπεζών, των πιστωτών και των τοκογλύφων.
Όπως, επίσης, είχε κατανοήσει σε βάθος πως το πρόβλημα του ανθρώπου δεν ήταν ποτέ οντολογικό, αλλά ωμά οικονομικό, για να μην πούμε νομισματικό...

ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Ο Ezra Pound γεννήθηκε στο Hailey του Αϊντάχο (1885), μεγάλωσε στο Wyncote της Πενσυλβανίας και φοίτησε στο κολέγιο του Χάμιλτον και στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας. Δίδαξε για λίγο γαλλικά και ισπανικά στο Κολέγιο Wabash της Ιντιάνα και απολύθηκε γιατί ένα βράδυ πρόσφερε στέγη σε μια απένταρη χορεύτρια. Αμέσως ξενιτεύτηκε στην Ευρώπη (1907). Έμεινε ένα χρόνο στη Βενετία, όπου τύπωσε (1908) την πρώτη του συλλογή "A lune spento" . Τον ίδιο χρόνο εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο και άρχισε να εμφανίζεται με προκλητική εμφάνιση στα καλλιτεχνικά σαλόνια. Εκεί τύπωσε τις συλλογές του: "Personae" και "Exultations" (1909), πρωτοστατώντας στο αμερικάνικο ποιητικό κίνημα του "εικονισμού" που καθιέρωνε μια ποίηση λιτή, απέριττη αντικειμενική και ελλειπτική. Το 1914 παντρεύτηκε τη Dorothy Shakespear, απόχτησε από το γάμο του ένα γιο (1926) κι αργότερα την εγκατέλειψε για να συνδεθεί εως το τέλος της ζωής του με την πιανίστα Όλγα Rudge, ερωμένη και πιστή του φίλη. Καρπός του δεσμού τους υπήρξε η κόρη του πριγκήπισσα Mary de Rachewiltz. Την εποχή εκείνη παρεκίνησε τον Τζόυς και τον Έλιοτ να τυπώσουν τα έργα τους και μάλιστα περιέκοψε σχεδόν τη μισή "Έρημη χώρα" του Έλιοτ και της έδωσε την τελική της μορφή. Παράλληλα ασχολήθηκε και με τη μουσική. Συνέθεσε (μουσική και λιμπρέτο) την όπερα "Francois Villon" και ήταν από τους πρώτους που ανακάλυψαν στον αιώνα μας τον Βιβάλντι. Φύση αντιφατική με τραγικές μεταπτώσεις από την τρυφερότητα έως την αυτοκαταστροφή, μπορούσε να βοηθάει από το υστέρημα του τους φίλους του ή να αναπτύσει μια δική του οικονομική θεωρία περί κοινωνικής πίστεως, να μελετά επί χρόνια νεκρές γλώσσες για να μεταφράζει ή να παραφράζει αρχαία κείμενα από το πρωτότυπο ή να φωνασκεί υπέρ του Μουσολίνι και κατά των Εβραίων από το ραδιοφωνικό σταθμό της Ρώμης. Αυτές οι τακτικές εκπομπές συνεχίστηκαν σ΄ όλο το διάστημα του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Ακολούθησε η σύλληψή του (1945) από τα αμερικάνικα στρατεύματα που απελευθέρωσαν την Ιταλία, η απομόνωσή του σ΄ ένα ξέσκεπο κλουβί με συρματοπλέγματα στην Πίζα και η μεταφορά του στην Ουάσιγκτον (1945) για να δικαστεί επί προδοσία. Κρίθηκε διανοητικά ακατάλληλος για δίκη και κλείστηκε σε ψυχιατρική κλινική. Αποφυλακίστηκε (1958) και ξαναγύρισε τον ίδιο χρόνο στην Ιταλία. Πέθανε στη Βενετία, στις 2 Νοεμβρίου 1972.

ΠΗΓΗ