Eίμαι ο Αλέξανδρος ο Μακεδών

Πλαταιές, 479 π.Χ.:
Δέκα μέρες έχουν περάσει από τότε που στρατοπέδευσαν οι δύο στρατοί (περσικός και ελληνικός) κι ακόμα δεν ξεκίνησε η μάχη. Δεν είναι μόνο θέμα στρατηγικής, είναι που οι θυσίες και στα δύο στρατόπεδα προβλέπουν πως όποιος επιτεθεί πρώτος, αυτός και θα χάσει τη μάχη. Ο Μαρδόνιος δεν αντέχει άλλο να κάθεται άπρακτος. Τα τρόφιμα για το στρατό του αρχίζουν να τελειώνουν, βλέπει και τους Έλληνες να μαζεύονται, σιγά σιγά, όλο και περισσότεροι, κι έτσι αποφασίζει να επιτεθεί την επόμενη το πρωί. Έχει μάλιστα τόση εμπιστοσύνη στο στράτευμά του, που επιλέγει να παραταχθεί απέναντι από τους Σπαρτιάτες, αφήνοντας τους “μηδίσαντες” Θεσσαλούς και Βοιωτούς να πολεμήσουν εναντίον των Αθηναίων.
Το βράδυ κι ενώ τα δύο στρατόπεδα κοιμούνται -μόνο οι φύλακες σκοποί είναι άγρυπνοι-, ένας καβαλάρης από το περσικό στρατόπεδο εμφανίζεται στους Έλληνες και ζητάει να μιλήσει με τους στρατηγούς. Οι σκοποί φωνάζουν τους στρατηγούς και τότε ο καβαλάρης τους λέει μεταξύ άλλων:

“…κι εγώ είμαι Έλλην από παλαιά και δεν θα βαστούσεν η ψυχή μου να βλέπω την Ελλάδα υποδουλωμένην αντί ελευθέρας. Σας λέγω λοιπόν ότι αι θυσίαι δεν δύνανται να αποβούν σύμφωνα προς τας διαθέσεις του Μαρδονίου και του στρατού, άλλως προ πολλού ηθέλετε πολεμήσει. Μολοντούτο τώρα απεφάσισε να αφήση κατά μέρος τα σφάγια και, μόλις αρχίση να φέγγη η ημέρα, να συμπλακή με σας, διότι φοβείται, καθώς συμπεραίνω, μήπως συγκεντρωθήτε περισσότεροι. Μάθετέ το λοιπόν τούτο και ετοιμασθήτε. Εάν δε τυχόν ο Μαρδόνιος αναβάλη την σύγκρουσιν και δεν την κάμη, κάμετε υπομονή περιμένοντες, διότι δι’ ολίγας μόνον ημέρας του μένουν τροφαί. Εάν δε ο πόλεμος αυτός αποβή σύμφωνα με τας διαθέσεις σας, πρέπει όλοι σας να επιθυμήτε και την ιδικήν μου απελευθερώσιν, αφού από την προθυμίαν μου υπέρ των Ελλήνων έκαμα έργον τόσον επικίνδυνον, θέλων να σας φανερώσω τας σκέψεις του Μαρδονίου, διά να μην επιπέσουν εναντίον σας οι βάρβαροι εξαφνικά, χωρίς ακόμη να τους περιμένετε. Είμαι ο Αλέξανδρος ο Μακεδών’”.
Ηροδότου, Ιστορία Θ΄, 45
μετάφραση Κ. Θ. Αραπόπουλος, εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ

Αυτός ήταν ο “Αλέξανδρος ο Μακεδών”, βασιλιάς της Μακεδονίας για 45 ολόκληρα χρόνια, που μετά τη μάχη των Πλαταιών επιτέθηκε στα εναπομείναντα τμήματα του νικημένου στρατού του Μαρδόνιου και τα τσάκισε, που όταν ήταν νέος χρειάστηκε να αποδείξει την ελληνική του καταγωγή ώστε να συμμετάσχει στους Ολυμπιακούς αγώνες, που λίγα χρόνια πριν τη μάχη των Πλαταιών, είχε προμηθεύσει τον Θεμιστοκλή με την απαραίτητη ξυλεία για τη ναυπήγηση του αθηναϊκού στόλου, αντί βέβαια σημαντικού ποσού σε αργυρό αθηναϊκό νόμισμα, ένας βασιλιάς που πέρασε και δύσκολα χρόνια ως υπόδουλος στους Πέρσες, έζησε όμως και ένδοξα χρόνια επεκτείνοντας σημαντικά το κράτος της Μακεδονίας.
Άδικη στάθηκε μαζί του η Ιστορία. Πρώτα του άλλαξε το όνομα, από “Αλέξανδρος ο Μακεδών” σε “Αλέξανδρος Α΄ της Μακεδονίας” -λόγω της συνωνυμίας του με το διάσημο απόγονό του-, κι ύστερα τον τοποθέτησε κι αυτόν μες στων βασιλιάδων της Μακεδονίας “τες τάξεις, τον σωρό” που βασίλευσαν πριν τον ένα και μοναδικό ένδοξο κατακτητή.
Η πράξη του να αφήσει το στρατόπεδο των Περσών για να ενημέρωσει τους Έλληνες ήταν αναμφίβολα παράτολμη αλλά δεν ήταν η μόνη παράτολμη πράξη του. Ο Ηρόδοτος (Ε΄, 18-21) αναφέρει ένα ακόμα ριψοκίνδυνο εγχείρημα του Αλεξάνδρου Α΄, τότε που ήταν νεαρός, στα χρόνια της βασιλείας του πατέρα του, Αμύντα Α΄. Το περιστατικό μοιάζει απίστευτο, μάλιστα στην έκδοση της Ιστορίας του Ηρόδοτου που έχω στα χέρια μου ο σχολιαστής εκφράζει αμφιβολίες για την ιστορική ακρίβεια του γεγονότος, ωστόσο η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ευρήματα που φαίνεται πως επιβεβαιώνουν τον Ηρόδοτο.
Ας μην προτρέχουμε όμως, προς το παρόν ας αναφέρουμε περιληπτικά τα γεγονότα:

Στα 513 π.Χ. ο Πέρσης στρατηγός Μεγάβαζος έστειλε στη Μακεδονία εφτά απεσταλμένους για να ζητήσουν από το βασιλιά Αμύντα Α΄ “γην και ύδωρ” για λογαριασμό του Πέρση βασιλιά Δαρείου. Ο Αμύντας όχι μόνο δέχτηκε να τους προσφέρει ό,τι ζητούσαν μα τους ετοίμασε και μεγαλοπρεπές δείπνο. Στο τέλος του δείπνου, οι Πέρσες, αφού είχαν πιει αρκετά, ζητήσαν να παρευρεθούν στο τραπέζι και οι γυναίκες των αρχόντων της Μακεδονίας, με τη δικαιολογία πως έτσι ήταν τα περσικά έθιμα. Ο Αμύντας φώναξε τις γυναίκες που κάθισαν στο τραπέζι, όμως η συμπεριφορά των Περσών μόνο κόσμια δεν ήταν. Φαίνεται πως άρχισαν να απλώνουν τα χέρια τους υπερβολικά, πιάνοντας μάλιστα και τα στήθη των γυναικών, ενώ κάποιοι επιχείρησαν να τις φιλήσουν. Ο Αμύντας, που φοβόταν πολύ τους Πέρσες, κατάπιε την προσβολή, όμως ο γιος του, o Αλέξανδρος, δεν μπόρεσε να ανεχτεί μια τόσο μεγάλη προσβολή. Πρώτα έστειλε τον πατέρα του να κοιμηθεί κι ύστερα πρότεινε στους Πέρσες απεσταλμένους να αφήσουν τις γυναίκες να πάνε να λουστούν για να τις απολαύσουν αργότερα όπως αυτοί θέλουν. Στη συνέχεια έντυσε δικούς του ανθρώπους, νεαρής ηλικίας, με γυναικεία ρούχα, τους έδωσε και μαχαίρια με την εντολή να σφάξουν όλους τους Πέρσες, όπως και έγινε! Μαζί τους σφάχτηκαν και οι υπηρέτες των Περσών για να μην υπάρχουν μάρτυρες.
Φυσικά μετά την εξαφάνιση των απεσταλμένων έγινε μεγάλη έρευνα από τους Πέρσες για να μάθουν τι είχε συμβεί, ο Αλέξανδρος όμως κατάφερε να καλύψει την αλήθεια προσφέροντας στον Πέρση αξιωματούχο που ήρθε για έρευνα όχι μόνο χρήματα μα και την ίδια την αδελφή του ως σύζυγο. Δεν ήταν δηλαδή και μικρό το τίμημα που πλήρωσε.

Στα 1918 στο χωριό Τρεμπένιστε, βόρεια της λίμνης Οχρίδας, ανακαλύφθηκαν, εντελώς τυχαία από το βουλγαρικό στρατό, εφτά αρχαϊκοί τάφοι.  Η περιοχή, που σήμερα ανήκει στη Π.Γ.Δ.Μ, αποτελούσε στα χρόνια του Αλεξάνδρου Α΄ αναπόσπαστο τμήμα της αρχαίας Μακεδονίας. Οι σκελετοί των αντρών πολεμιστών ήταν άκαφτοι, ενώ εκτός από την πανοπλία τους έφεραν και χρυσοποίκιλτα κοσμήματα. Τα ευρήματα σήμερα εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο της Σόφιας.
Οι αρχαιολόγοι διατύπωσαν κατά καιρούς διάφορες θεωρίες για την προέλευση των πολεμιστών, γεγονός πάντως είναι πως δεν επρόκειτο για νεκροταφείο αλλά για μεμονωμένους τάφους. Σε νέες ανασκαφές που έγιναν την περίοδο 1930-34 βρέθηκαν έξι ακόμη τάφοι, που πιθανολογείται ότι επρόκειτο για ακολούθους των νεκρών πολεμιστών, και λίγο παρακάτω άλλοι εννέα, με φτωχικά κτερίσματα, οι οποίοι πιθανόν να ανήκαν σε υπηρετικό προσωπικό.
Στο τεύχος 115 του περιοδικού ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ διατύπωνεται η άποψη, από τον ερευνητή Τ. Παπαζώη, ότι οι νεκροί πολεμιστές του Τρεμπένιστε ήταν οι Πέρσες απεσταλμένοι που δολοφονήθηκαν από τους άντρες του Αλεξάνδρου Α΄. Ο ισχυρισμός του στηρίζεται σε αρκετά στοιχεία μεταξύ των οποίων είναι και τα εξής: α) η χρονολόγηση των τάφων και των κτερισμάτων συμπίπτει με το χρόνο δολοφονίας των Περσών αξιωματούχων, β) οι νεκροί δεν είχαν υποστεί καύση, κάτι που ταιριάζει με τις περσικές ταφικές συνήθειες, γ) ο πλούτος των κτερισμάτων συμπίπτει με τα γραφόμενα του Ηρόδοτου ότι οι Πέρσες και η ακολουθία τους είχαν οχήματα, υπηρέτες και πολλές αποσκευές και δ) το γεγονός πως δε βρέθηκε νεκροταφείο αλλά μεμονωμένοι τάφοι. Όλα αυτά και αρκετά ακόμα, που αναλύονται εκτενώς στο άρθρο του περιοδικού ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ, αποτελούν βάσιμες ενδείξεις πως οι νεκροί πολεμιστές του Τρεμπένιστε ίσως είναι οι δολοφονημένοι Πέρσες αξιωματούχοι.
Εννοείται πως δεν μπορεί να είμαστε σίγουροι μέχρι να αποφανθούν οριστικά οι αρχαιολόγοι ή μέχρι να έρθουν στο φως άλλα ευρήματα που θα επιβεβαιώνουν ή θα αναιρούν τις μέχρι τώρα ενδείξεις. Πάντως είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα υπόθεση, από τις πολλές που σχετίζονται με την επιστήμη της αρχαιολογίας.ΠΗΓΗ