Καστελλοριζο
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Συντεταγμένες: 36°08′31″N 29°34′57″E / 36.1419, 29.5825
| Καστελόριζο | |
|---|---|
 Καστελόριζο: Άποψη | |
| Γεωγραφία | |
 | |
| Αρχιπέλαγος | Αιγαίο Πέλαγος |
| Σύμπλεγμα | Δωδεκάνησα |
| Έκταση | 8,9 τ.χλμ |
| Χώρες | |
 Ελλάδα | |
| Περιφέρεια | Νοτίου Αιγαίου |
| Νομός | Δωδεκανήσου |
| Πρωτεύουσα | Καστελόριζο |
| Δημογραφικά Χαρακτηριστικά | |
| Πληθυσμός | 406 (απογραφής 2001) |
| Ιστότοπος | |
| www.megisti.gr | |
Από τον Πειραιά απέχει 328 ν.μ. και 150 ν.μ. από την Κύπρο. Είναι η μεγαλύτερη (εξ ού και Μεγίστη) νήσος μικρού αρχιπελάγους που συμπεριλαμβάνει τα βραχονήσια Άγιο Γεώργιο, Αγριέλαια, Μαύρο Ποινή, Πολύφαδο, Ρω, Στρογγυλή, Ψωμί, Ψωραδιά και μερικά ακόμη νησιά (δες Κατάλογος νησιών περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου).
Το νησί συνοδεύεται από μια μεγάλη ναυτική παράδοση, με έντονα τα σημάδια της ναυτικής και εμπορικής ανάπτυξης που κάποτε γνώρισε. Απέκτησε παγκόσμια προβολή το 1991, όταν γυρίστηκε εκεί η βραβευμένη με Oscar ταινία «Mediterraneo». Στο γραφικό λιμάνι του Καστελόριζου έλαβε συμβολικά χώρα η σύνοδος των Υπουργών Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης επί ελληνικής προεδρίας, την άνοιξη του 2003 και πιο πρόσφατα, στις 22 Απριλίου του 2010, το διάγγελμα του Πρωθυπουργού Γ.Παπανδρέου για την ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης της ελληνικής οικονομίας από την Ε.Ε. και το Δ.Ν.Τ.
Πρόσβαση
Το Καστελόριζο συνδέεται ακτοπλοϊκώς (5 ώρες) και αεροπορικώς (25 λεπτά) με τη Ρόδο. Το μικροσκοπικό αεροδρόμιο βρίσκεται 4 χλμ. από το λιμάνι, με το οποίο το συνδέει ο μοναδικός ασφαλτοστρωμένος δρόμος του νησιού. Η δημόσια συγκοινωνία διεξάγεται με ένα ταξί και ένα μικρό λεωφορείο, που εκτελούν το δρομολόγιο για το αεροδρόμιο. Το υπόλοιπο νησί εξερευνάται με τα πόδια, μέσω ενός δικτύου φυσικών μονοπατιών. Για τα σκάφη, λειτουργεί σταθμός ανεφοδιασμού στο λιμάνι του Καστελόριζου. Υπάρχουν ακόμα Ταχυδρομείο, Τράπεζα, Ιατρείο και διάφορα μικρά καταστήματα για τις βασικές ανάγκες.Αρχιτεκτονική
Τα σπίτια που έχουν αναστηλωθεί σήμερα αποτελούν αυθεντικά δείγματα παραδοσιακής δωδεκανησιακής αρχιτεκτονικής: αμφιθεατρικά κτισμένα γύρω από τη θάλασσα, προκαλούν εντύπωση με την ομοιομορφία τους, που οφείλεται στα κοινά υλικά, όπως ντόπια πέτρα, ξύλο από τη Μικρά Ασία, σιδεριές, κεραμίδια από την Αττάλεια και τη Μασσαλία.
Εντυπωσιακά βαμμένα, δίπατα ή τρίπατα, τα αρχοντικά βρίσκονται κατά μήκος της ακτογραμμής, μπροστά από έναν επιβλητικό κόκκινο βράχο. Στην κορυφή, το ερειπωμένο πια μεσαιωνικό κάστρο, χτισμένο πάνω στα αρχαία ελληνιστικά κρηπιδώματα της εποχής του Σωσικλή Νικαγόρα, είναι αυτό που έδωσε και το όνομά του στο νησί (Castello Rosso, δηλ. το Κόκκινο Κάστρο). Ο παραδοσιακός οικισμός του Καστελόριζου έχει χαρακτηριστεί διατηρητέος.
Ιστορία
Αν και μικρό σαν νησί, το Καστελόριζο έχει μεγάλη ιστορία, αφού είχε κατοικηθεί ήδη από τη νεολιθική εποχή, ενώ στη συνέχεια αποικίστηκε από τους Δωριείς, όπως και όλα τα Δωδεκάνησα. Αυτοί έδωσαν στο νησί και το όνομα Μεγίστη, όπως ακόμα ονομάζεται επίσημα ο Δήμος. Ένας θρύλος αποδίδει τη βάπτιση στον πρώτο οικιστή που λεγόταν Μεγιστέας, όμως μάλλον οφείλεται στο ότι ξεχωρίζει σε μέγεθος από τις γύρω βραχονησίδες. Ο Στέφανος ο Βυζάντιος την αναφέρει "Πολυΐστωρ", ενώ ο Στράβων παραθέτει παρά την ονομασία Μεγίστη το όνομα "Κισθήνη" που πιθανόν να ήταν όνομα αρχαίας πόλης επί της νήσου. Οι Άραβες την ονόμαζαν "Μαγιάς" και οι οθωμανοί "Μεΐς".Την ονομασία Καστελόριζο έλαβε περί το τέλος του 14ου αιώνα, από τους Ιωαννίτες Ιππότες, επί του 8ου Μαγίστρου του Τάγματος, όταν έκτισαν επί του κοκκινωπού βράχου παρά την είσοδο του λιμένα, κάστρο υπό του οποίου αναπτύχθηκε η πόλη (στου Καστελίου τη ρίζα) .
Το νησί φέρεται να είχε ανεπτυγμένο πολιτισμό, από την προϊστορική περίοδο αν κρίνει κανείς από τα αρχαία ευρήματα, προϊατορικούς πελέκεις, που οι ντόπιοι αποκαλούν "αστροπελέκια", επιγραφές, μυκηναϊκούς τάφους, τα πολυγωνικά, ισοδομικά και κυκλώπεια τείχη, αλλά και τα ερείπια του ναού του "Τριοπίου Απόλλωνα", παρά τη "Τριόπια άκρα, σημερινό "κάβο Κριός", ή Απόλλωνος Μεγιστέως, η λατρεία του οποίου ήταν διαδεδομένη στο νησί, καθώς και στα μικρασιατικά παράλια, όπως στα Πάταρα της Λυκίας.
Σημειώνεται ότι το 1913, σε έναν από τους αρχαίους τάφους στο οροπέδιο του Αγίου Γεωργίου αποκαλύφθηκε μαρμάρινη σαρκοφάγος εντός της οποίας φερονταν μεταξύ άλλων και χρυσός στέφανος μυκηναϊκής εποχής, τον οποίο δώρησε η κοινότητα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών
Ροδιακή ακμή, ελληνιστικοί και ρωμαϊκοί χρόνοι
Πρώτοι κάτοικοι της Μεγίστης που έλαβε και μέρος στην εκστρατεία της Τροίας μαζί με τ’ άλλα Δωδεκάνησα ήταν οι Δωριείς που είχαν κατοικίσει στη Ρόδο με την οποία συνδέονταν πολιτικά και δοικητικά, και αργότερα υποχρεώθηκε εκ του κινδύνου κατάληψής της να "συμμαχίσει" με τους Αθηναίους, προκειμένου να τους βοηθήσει στους αγώνες εναντίον των Περσών. Στα χρόνια της ροδιακής ακμής, από τα μέσα του 4ου αι. π.Χ., οι Μεγιστείς τέθηκαν υπό τον έλεγχο των Ροδίων. Το νησί διακυβερνήθηκε από ενάρετους και δραστήριους Ρόδιους διοικητές, τους λεγόμενους «Επιστάτες», (αντίστοιχοι με τους αρχαίους Σπαρτιάτες "Αρμοστές".Λαμβάνοντας όμως υπόψη ότι από το 333 π.Χ. μέχρι το 304 π.Χ. η Μεγίστη έκοβε δικά της νομίσματα, τούτο σημαίνει ότι την περίοδο αυτή ήταν τουλάχιστον αυτόνομη. Πάντως επί Δημητρίου του Πολιορκητού η Μεγίστη επανήλθε στη πλήρη εξάρτηση της Ρόδου ακολουθώντας τη τύχη αυτής.
Τη Ροδιακή εξουσία καταλύει στη συνεχεία ο τύραννος Ιδριεύς της Αλικαρνασσού και τη δική του οι στόλαρχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μετά το θάνατο του οποίου όλα τα νησιά του Αιγαίου περιέρχονται στη δικαιοδοσία του Πτολεμαίου Α' και κατόπιν καταλαμβάνονται από τους Ρωμαίους.
Ο Λογγίνος Κάσσιος κατέστησε τη Μεγίστη ορμητήριο Ρωμαϊκού στόλου εναντίον των Καρών και Κιλίκων πειρατών, χωρίς να υποψιάζεται πως το διθάλαμο ενάλιο «γαλάζιο σπήλαιο» ήταν χώρος απόκρυψης της πειρατικής λείας. Η Μεγίστη απέκτησε μερική αυτονομία, που καταργήθηκε το 38 π.Χ. από τον Αυτοκράτορα Βεσπασιανό και μετά τη διαίρεση του Ρωμαϊκού κράτους, περιήλθε στο Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Βυζαντινοί χρόνοι και ξένοι κατακτητές
Κατά τους βυζαντινούς χρόνους, το νησί περιλαμβάνεται στο «Θέμα των Κυβυραιωτών», όπως και η Ρόδος. Το 1306 καταλαμβάνεται από τους Ιωαννίτες Ιππότες της Ρόδου, από το Μέγα Μάγιστρο Φουλκ ντε Βιλλαρέ. Την περίοδο αυτή, οι ιππότες εξόριζαν στο Καστελόριζο τους ανεπιθύμητους και γενικότερα όλους εκείνους που ήθελαν να τιμωρήσουν. Ανοικοδόμησαν γι' αυτό το ψηλό κάστρο του νησιού με τα υπερύψηλα διπλά του τείχη και τις πολεμίστρες, κάνοντάς το ένα από τα δυνατότερα οχυρά του Αιγαίου πελάγους. Από την εποχή αυτή η Μεγίστη αλλάζει το όνομά της με την ξενική λέξη Καστελλόριζο, προερχόμενη, όπως προαναφέρθηκε, από παραφθορά του Καστέλ-Ρόσο, επειδή οι ψηλοί βράχοι που ορθώνεται το κάστρο είναι κατακόκκινοι.Το 1440 καταλαμβάνεται από τον Αιγυπτιακό Στόλο του Τζελάλ ελ Ντιν, που ερείπωσε την πόλη και μετέφερε τους κατοίκους αιχμάλωτους στην Ανατολή. Το 1461 περιέρχεται στην κατοχή των Καταλανών και το 1470 περνά στο βασιλιά της Νεάπολης. Το 1480, το νησί ερημώνεται και πάλι από τους Τούρκους, ενώ το 1498 το ανακαταλαμβάνει ο βασιλιάς της Νεάπολης. Το 1512, το καταλαμβάνουν οι Ισπανοί και το 1523 ο σουλτάνος Σουλεϊμάν Α΄ ο Μεγαλοπρεπής. Από το 1570 μέχρι το 1659 κυριαρχούν οι Ενετοί και μετά από αυτούς οι Οθωμανοί Τούρκοι υπό το σουλτάνο Σουλεϊμάν Β΄.
Τουρκοκρατία, Ελληνική Επανάσταση και νεότερη ιστορία
Νέα επιδρομή όμως πάλι ανακόπτει την πρόοδο, καθώς το 1659 κυριεύουν το νησί οι Βενετοί, το ξαναπαίρνουν όμως πάλι πίσω οι Τούρκοι. Τον Ιούλιο του 1788, ο Λάμπρος Κατσώνης με τους άνδρες του πολιόρκησε το νησί. Ύστερα από διήμερη προσπάθεια, οι πολιορκημένοι ύψωσαν λευκή σημαία και παραδόθηκαν, υπό τον όρο να μεταβούν με ασφάλεια στην απέναντι ασιατική ακτή, για να επιστρέψουν πάλι μόλις αποχώρησε ο Κατσώνης.
Όταν κηρύχτηκε η επανάσταση του 1821, οι κάτοικοι του Καστελόριζου συμμετείχαν στον αγώνα προσφέροντας τα πλοία τους ενάντια στον τουρκικό στόλο, κατορθώνοντας σημαντικές επιτυχίες και αποκτώντας λάφυρα. Τα γυναικόπαιδα του νησιού είχαν φυγαδευτεί στην Κάρπαθο, την Κάσο και την Αμοργό.
Μετά από την επιτυχή απελευθέρωση της Ελλάδας, το πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830 όριζε στα Δωδεκάνησα να ξαναγυρίσουν υπό την Τουρκική κυριαρχία, ωστόσο το Καστελόριζο δεν έχασε τη ναυτιλιακή του ζωτικότητα. Το 1841, ο Άγγλος περιηγητής Φέλοους, έγραφε χαρακτηριστικά:
Βάρκες και πλοία γεμίζουν το λιμάνι. Φτιάχνουν καράβια, χτίζουν σπίτια, οι άνθρωποι εδώ είναι πολύ δραστήριοι και σφύζουν από εμπορικό πνεύμα»Οι ναυτικοί του νησιού δεν δίστασαν να ριχτούν σε ριψοκίνδυνες μα κερδοφόρες επιχειρήσεις: κατάφεραν να σπάσουν τον αποκλεισμό της Γαλλίας από τον Αγγλικό στόλο, εφοδιάζοντας τους Γάλλους με τροφές και πολεμικό υλικό. Οι Γάλλοι τους ονόμαζαν «Σαν-ντραπό» (γαλλικά: sans-drapeau), δηλαδή χωρίς σημαία.
Οι κάτοικοι του νησιού επέδειξαν ιδιαίτερη μέριμνα και για την πνευματική εκπαίδευση: ιδρύθηκαν σχολεία, όπως η Σαντράπεια Σχολή το 1903 (δαπάνη των ευεργετών Λουκά και Αναστασίας Σαντραπέ), που μαζί με το Παρθεναγωγείο συγκέντρωνε 1000 μαθητές. Χτίστηκαν επίσης εκκλησίες και τέμπλα, όπως ο Μητροπολιτικός Ναός Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, του Αγ. Γεωργίου του Λουκά, Αγ. Γεωργίου Πηγαδιώτου και άλλες μικρότερες, ως πολλά μοναστήρια και εξωκλήσια.
20ός αιώνας
Το 1904-1905, με την επικείμενη στρατολόγηση νέων από την Τουρκία, αρχίζει η μετανάστευση από το νησί. Το Μάρτη του 1913, με τη βοήθεια σώματος Κρητών, οι κάτοικοι του Καστελόριζου επαναστατούν, διώχνουν τους ελάχιστους Τούρκους και ζητούν ένωση με την Ελλάδα, κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε.
Με την έναρξη του Α΄ Παγκόσμιου Πόλεμου, η Γαλλία, επιδιώκοντας να καταστήσει το νησί ναυτική βάση, το κατέλαβε με δόλο στις 28 Δεκεμβρίου 1915. Τότε ο οικισμός άρχισε να πλήττεται με οβίδες μεγάλου διαμετρήματος, που εκτινάσσονταν από γερμανική πυροβολαρχία εγκατεστημένη στις απέναντι τουρκικές ακτές. Οι Γάλλοι, υποβοηθούμενοι από τον πληθυσμό, αντιμετώπισαν αποτελεσματικά την εχθρική δραστηριότητα με τέσσερα τηλεβόλα των 120mm. Για την πάνδημη αυτή συμβολή του, η Γαλλική Δημοκρατία απένειμε στο Καστελόριζο στις 23 Οκτωβρίου 1920 το παράσημο ανδρείας και τιμητικό δίπλωμα[εκκρεμεί παραπομπή].
Την 1η Μαρτίου 1921 ωστόσο, η Γαλλία παραχώρησε το νησί στην Ιταλία έναντι αδράς αμοιβής. Η ναυτιλία, το εμπόριο και τα γράμματα πέφτουν σε μαρασμό, ενώ οι κάτοικοί του νησιού, μην αντέχοντας τον ιταλικό ζυγό και τις συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής, αρχίζουν να εκπατρίζονται προς την Αυστραλία, Αίγυπτο, Αθήνα, Ρόδο και αλλού, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να περιοριστεί σε 2 χιλιάδες. Οι Ιταλοί χρησιμοποιούσαν το νησί ως σταθμό επιβατηγών υδροπλάνων. Το 1926, ισχυρός σεισμός μεγέθους 8 Ρίχτερ κατάστρεψε πάρα πολλά σπίτια.
Ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος βρίσκει το Καστελόριζο με αισθητά μειωμένο πληθυσμό, ο οποίος υποδέχθηκε ενθουσιωδώς Άγγλους κομάντος που αποβιβάσθηκαν στο νησί την αυγή της 24ης Φεβρουαρίου 1941. Από τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο του 1943, γερμανικά στούκας αρχίζουν αερομαχίες με τους Συμμάχους, γκρεμίζοντας όσα σπίτια είχανε μείνει όρθια και αναγκάζοντας τους λιγοστούς κατοίκους να εγκαταλείψουν το νησί και να βρεθούν πρόσφυγες άλλοι στις τουρκικές ακτές και άλλοι στο προσφυγικό στρατόπεδο Νουζεϊράτ στη Γάζα της Παλαιστίνης. Μόνο η «Κυρά της Ρω», Δέσποινα Αχλαδιώτη, παρέμεινε στην ομώνυμη βραχονησίδα της για να υψώνει κάθε πρωί την ελληνική σημαία, όπως επί σαράντα χρόνια συνήθιζε να κάνει.
Μετά την απελευθέρωση στο ακατοίκητο νησί έφτασαν εκατοντάδες στρατιώτες της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, που μόλις διαπίστωσαν ότι τα σπίτια ήταν αφύλακτα προχώρησαν σε λεηλασίες. Όταν οι παλαιοί κάτοικοι ζήτησαν να επιστρέψουν η πιο εύπορη περιοχή του νησιού πυρπολήθηκε από τους Συμμάχους προκειμένου να καλυφθούν οι λεηλασίες. Στην πυρκαγιά καταστράφηκαν 1.400 σπίτια. [1]
Το 1945, οι Καστελλοριζιοί επιστρέφουν στην πατρίδα τους σε τρεις αποστολές. Η τελευταία είχε σοβαρές απώλειες, αφού άρπαξε πυρκαγιά το πλοίο στο οποίο επέβαιναν, με αποτέλεσμα να πνιγούν 33 άνθρωποι και να καούν αρκετοί. Τα ονόματα των απολεσθέντων ατόμων είναι γραμμένα σε ειδικό πίνακα, που βρίσκεται στον καθεδρικό ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.
Το νησί πολλές φορές βομβαρδίστηκε, κάηκε, λεηλατήθηκε και γενικά καταστράφηκε εντελώς. Έμεινε υπό τη διακυβέρνηση των Άγγλων, όπως και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, μέχρι τις 7 Μαρτίου του 1947, οπότε ενώθηκε επισήμως με την Ελλάδα.
Με την εφαρμογή της νέας διοικητικής διαίρεσης της χώρας κατά το Πρόγραμμα Καλλικράτης το 2011, ουδεμία μεταβολή επήλθε στο Δήμο Καστελόριζου, σύμφωνα με το άρθρο 1,§ 2.10.Γ. αυτού.
Αξιοθέατα
Πέρα από το ιστορικό παρελθόν του, το νησί έχει να επιδείξει αρκετά αξιοθέατα, όπως:
- Το κάστρο των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη
- Παλαιόκαστρο
- Άγιος Γεώργιος του Βουνιού
- Λυκιακός Τάφος
- Αρχαιολογικό και Λαογραφικό Μουσείο
- Γαλάζια Σπηλιά
- Μητρόπολη Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης
Στα νοτιοδυτικά του νησιού στέκει το μικρό νησάκι Ρω, που μπορεί κανείς να επισκεφτεί με ναυλωμένο καΐκι, γνωστό για την «Κυρά της Ρω», Δέσποινα Αχλαδιώτου (1898-1982), τη μοναδική του κάτοικο, που για δεκαετίες κάθε πρωί ύψωνε την ελληνική σημαία.
Σημειώσεις
- Λεπτομερείς ναυτιλιακές πληροφορίες για τη νήσο Καστελόριζο παρέχει ο Ελληνικός Πλοηγός 4ος τόμος, επίσης ο χάρτης ελληνικής έκδοσης: ΧΕΕ-452, που καλύπτει όλη τη θαλάσσια περιοχή από Ρόδο μέχρι Καστελόριζο και τις έναντι ακτές της Τουρκίας, και ειδικότερα ο ΧΕΕ-452/1 που είναι και ο λιμενοδείκτης του.
Βιβλιογραφία
- "Καστελόριζο: Το μεγαλείο του μικρού". Ειδικό αφιέρωμα περιοδικού Γεωτρόπιο τεύχος 13, σ. 84-95 (Ιουλ. 2000)
- Bertarelli, L.V. (1929). Guida d'Italia, Vol. XVII. Consociazione Turistica Italiana, Milano.
- Pappas, NG, Castellorizo: An Illustrated History of the Island and its Conquerors, 1994, Halstead Press, Sydney.
- Report of SELAS Caving Club expedition to Kastelorizo.
- Pappas, Nicholas, Near Eastern Dreams: The French Occupation of Castellorizo 1915–1921. Sydney: NSW: Halstead Press. 2002.
Παραπομπές
- ↑ Περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία, Τεύχος 131, Ειδήσεις:"Συμμαχικό έγκλημα στο Καστελόριζο"
Εξωτερικές συνδέσεις
Ντοκιμαντέρ: Καστελλόριζο, ο ακρίτας του νότου (προβολή) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου